નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરી, 2025 ના રોજ દેશનું કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરશે. તેમનું બજેટ ભાષણ લોકસભામાં સવારે 11 વાગ્યે શરૂ થશે. નાણામંત્રી તરીકે નિર્મલા સીતારમણનું આ આઠમું બજેટ ભાષણ હશે. આ માટેની તૈયારીઓ પૂરજોશમાં ચાલી રહી છે. તાજેતરમાં, નાણા મંત્રાલયમાં હલવા સમારોહ પછી બજેટની લોક-ઇન પ્રક્રિયા પણ શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ સૂચવે છે કે બજેટને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું છે.

દર વખતની જેમ આ વખતે પણ દેશના મધ્યમ વર્ગને બજેટથી ઘણી અપેક્ષાઓ છે અને તેઓ વધતી જતી મોંઘવારીના યુગમાં મોટી રાહતની આશા રાખી રહ્યા છે. બજેટમાં કઈ જાહેરાતો કરવામાં આવશે તે નાણામંત્રીના બજેટ ભાષણ પછી જ ખબર પડશે. એ પહેલા જાણીલો કે વિશ્વનું પહેલુ બજેટ ક્યા દેશમાં રજૂ થયું હતું. જાણો આ શબ્દ ક્યાંથી આવ્યો અને બજેટ તૈયાર કરવાની પ્રક્રિયા શું હતી?

આ દેશે રજૂ કર્યું હતું પોતાનું પહેલું બજેટ

બજેટ શબ્દ લેટિન શબ્દ 'બલ્ગા' પરથી આવ્યો છે. ફ્રેન્ચમાં તેને બુગેટ પણ કહેવામાં આવતું હતું. જ્યારે આ શબ્દનો અંગ્રેજીમાં ઉપયોગ થયો ત્યારે તે બજેટ બની ગયું જે પાછળથી બજેટ તરીકે ઓળખાવા લાગ્યું. જ્યારે દુનિયામાં બજેટ રજૂ કરવાની વાત આવે છે, ત્યારે ઇંગ્લેન્ડનું નામ સૌથી પહેલા આવે છે. કારણકે બજેટની શરૂઆત અહીંથી જ થઈ હતી. માહિતી અનુસાર, 1760 માં પહેલીવાર દરેક નાણાકીય વર્ષની શરૂઆતમાં બજેટ રજૂ કરવાનું શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. અહીંથી બજેટ અન્ય દેશોમાં પહોંચ્યું અને સરકારો દ્વારા રજૂ થવા લાગ્યું.

ભારતમાં પ્રથમ બજેટ ક્યારે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું?

ભારતમાં બજેટની શરૂઆત આઝાદી પહેલા થઈ ગઈ હતી. બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન, 1857ના બળવા પછી, અંગ્રેજોએ દેશની નાણાકીય વ્યવસ્થા સુધારવા માટે એક મહાન અર્થશાસ્ત્રી જેમ્સ વિલ્સનને ભારત બોલાવ્યા. તેમણે 7 એપ્રિલ, 1860 ના રોજ ભારતનું પ્રથમ કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કર્યું. દેશની આઝાદી પછી  તત્કાલીન નાણામંત્રી આર.કે. ષણમુગમ ચેટ્ટીએ 26 નવેમ્બર, 1947 ના રોજ સ્વતંત્ર ભારતનું પહેલું બજેટ રજૂ કર્યું.