પૂર્ણિમા અવલોકન- સત્તાવાર એશિયાટિક સિંહની વસ્તી ગણતરી - મે 2025ના બીજા સપ્તાહમાં પૂનમ દરમિયાન હાથ ધરવામાં આવે તેવી અપેક્ષા છે. જ્યારે વન વિભાગ વસ્તી ગણતરી પ્રક્રિયામાં ટેક્નોલોજીનો સમાવેશ કરવાની યોજના ધરાવે છે, ત્યારે તેઓ અંતિમ વસ્તી અંદાજ માટે પરંપરાગત બીટ કાઉન્ટ અથવા બ્લોક કાઉન્ટ પદ્ધતિ જાળવી રાખશે.
પ્રિન્સિપલ ચીફ ક્ધઝર્વેટર ઓફ ફોરેસ્ટ, નિત્યાનંદ શ્રીવાસ્તવે જણાવ્યું હતું કે, હવામાનની સ્થિતિના આધારે વસ્તી ગણતરી મેના પ્રારંભમાં હાથ ધરવામાં આવશે. વિભાગ બીટ કાઉન્ટ પદ્ધતિની અજમાયશ અને પરીક્ષણ પદ્ધતિ સાથે આગળ વધશે.
આ પ્રક્રિયા સાથે સંકળાયેલા એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે સિંહોની ગણતરીની વાત આવે ત્યારે બીટ કાઉન્ટ પદ્ધતિ શ્રેષ્ઠ છે. વાઘમાં, પૂંછડી પરના પટ્ટાઓ પરથી પરથી તેમને ઓળખવા સરળ છે. જો કે, સિંહોમાં એવી કોઈ ઓળખ નથી કે જેનાથી તેમને ઓળખવામાં સરળતા રહે. 2020ના પૂર્ણિમા અવલોકનએ જાહેર કર્યું કે ગુજરાતની સિંહોની વસ્તી 674 હતી, જે 2015ની 523ની ગણતરી કરતા 28.9% વધારે છે.
2020માં, વિભાગે શરૂઆતમાં વાઇલ્ડલાઇફ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇન્ડિયા (ડબ્લ્યુઆઈઆઈ) સાથે સહયોગ કરવાની અને નેશનલ ટાઇગર ક્ધઝર્વેશન ઓથોરિટી (એનટીસીએ) દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી વધારાની વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિઓ અમલમાં મૂકવાની યોજના બનાવી હતી. જેમાં વાળ, દાંત અને નખ જેવા ભૌતિક નમૂનાઓ એકત્ર કરવા અને 8,000-10,000 કેમેરા સ્થાપિત કરવા. જો કે, ડબ્લ્યુઆઈઆઈની સંડોવણી સાકાર થઈ ન હતી.
2025 ની વસ્તી ગણતરી અંદાજે 35,000 ચોરસ કિલોમીટરને આવરી લેશે, જે 2020માં સર્વેક્ષણ કરાયેલ 30,000 ચોરસ કિલોમીટરમાંથી વિસ્તરણ છે. આ ગણતરી સમગ્ર સૌરાષ્ટ્રના 13 વહીવટી વન વિભાગોને આવરી લેશે, જેમાં ગીર પશ્ચિમ, ગીર પૂર્વ, અને જુનાગઢ, ભાવનગર, પોરબંદર અને અન્ય પંથકના વિવિધ ફોરેસ્ટ ડિવિઝનનો સમાવેશ થાય છે. તે 2020 જેવું જ કવરેજ જાળવી રાખશે, જેમાં માત્ર દેવભૂમિ દ્વારકા અને કચ્છ વિસ્તારોને બાદ કરતાં બાકીના સૌરાષ્ટ્રને આવરી લેવામાં આવશે.
1,500 થી 2,000 ફિલ્ડ કર્મચારીઓ વસ્તી ગણતરીમાં ભાગ લેશે, વ્યક્તિગત ઓળખ ચિહ્નો, જીપીએસ સ્થાનો, રેડિયો કોલર નંબર્સ, ડિજિટલ ઈમેજ અને વસ્તી સંખ્યા સહિત વિગતવાર ડેટા એકત્રિત કરશે અને તેને ઇ-ગુજફોરેસ્ટ સિસ્ટમ સાથે સંકલિત કરશે.

વસ્તી ગણતરી પદ્ધતિ
વર્તમાન વસ્તી ગણતરી પદ્ધતિ તેની શરૂઆતથી નોંધપાત્ર રીતે વિકસિત થઈ છે. ભાવનગરના કે એસ ધર્મકુમારસિંહજીએ ઓગસ્ટ 1959માં ઈન્ડિયન બોર્ડ ફોર વાઈલ્ડલાઈફ, નવી દિલ્હી દ્વારા પ્રકાશિત તેમની ભારતમાં મોટી ગેમ સેન્સસ માટે ક્ષેત્ર માર્ગદર્શિકા દ્વારા પ્રથમ માર્ગદર્શિકા સ્થાપિત કરી હતી. રાજ્યના વન વિભાગે 1968 થી 1995 સુધી જીવંત બાઈટીંગ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કર્યો હતો. જે પાછળથી 2000ની વસ્તી ગણતરીમાં પ્રાણીઓની ક્રૂરતાની ચિંતાને કારણે બંધ કરવામાં આવી હતી. ડાયરેક્ટ બીટ વેરિફિકેશન અથવા બ્લોક કાઉન્ટ પદ્ધતિ 2000માં અપ્નાવવામાં આવી હતી, જે વસ્તી ગણતરી વિસ્તારને જંગલોની અંદર અને જંગલ વિસ્તારની બહાર ગામડાના ક્લસ્ટરોમાં વિભાજિત કરે છે. આ અભિગમ ખર્ચ-અસરકારક અને ઓછો સમય લેતો, ઓછા માનવબળની જરૂર અને નવી તકનીકો માટે અનુકૂલનક્ષમ હોવા માટે વખાણવામાં આવે છે. એશિયાટિક સિંહોની વસ્તી પરના સંશોધન પેપરમાં પદ્ધતિ પ્રમાણભૂત સંદર્ભ બિંદુ બની ગઈ છે.