દૂધ આપણા રોજિંદા આહારનો આવશ્યક ભાગ છે. પોષક તત્વોથી ભરપૂર હોવાને કારણે તે બાળકો અને પુખ્ત વયના લોકો માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. દૂધમાં હાજર કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડી હાડકાંને મજબૂત બનાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. જો કે, લોકો ઘણીવાર મૂંઝવણમાં હોય છે કે ગાયનું દૂધ કે ભેંસનું દૂધ વધુ સારું છે. બે પ્રકારના દૂધમાં શું તફાવત છે અને કયું દૂધ તમારા માટે વધુ ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.

ગાય અને ભેંસના દૂધ વચ્ચેનો તફાવત

દૂધના સેવનને લઈને લોકોની અલગ-અલગ પસંદગીઓ હોય છે. કેન્દ્રીય પશુપાલન મંત્રાલયના ડેટા મુજબ મોટાભાગના લોકો ગાયનું દૂધ પસંદ કરે છે. તેનું કારણ એ છે કે ગાયનું દૂધ હલકું હોય છે અને તેમાં ચરબીનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે, જેનાથી તે પચવામાં સરળતા રહે છે. બીજી તરફ ભેંસનું દૂધ ઘટ્ટ હોય છે અને તેનો ઉપયોગ ચા કે કોફીમાં થાય છે.

ગાય અને ભેંસ બંને પ્રાણીઓના દૂધનો ઉપયોગ પીવા માટે થાય છે, પરંતુ આ બંને દૂધ વચ્ચે કેટલાક તફાવતો છે. ભેંસના દૂધ અને ગાયના દૂધમાં પ્રોટીન જોવા મળે છે. જો કે, ભેંસના દૂધમાં પ્રોટીનનું પ્રમાણ ગાયના દૂધ કરતાં વધુ હોય છે. ગાયના દૂધમાં પાણીનું પ્રમાણ વધુ હોવાથી તે પાતળું હોય છે, જ્યારે ભેંસનું દૂધ ઘટ્ટ અને ક્રીમી હોય છે.

ચરબીની વાત કરીએ તો ભેંસના દૂધમાં ગાયના દૂધ કરતાં વધુ ચરબી હોય છે. આ સિવાય ભેંસનું દૂધ કેલ્શિયમ, ફોસ્ફરસ, મેગ્નેશિયમ અને પોટેશિયમ જેવા પોષક તત્વોનો પણ સારો સ્ત્રોત છે. જયારે ગાયનું દૂધ વિટામિન્સનો સમૃદ્ધ સ્ત્રોત છે. રંગની દ્રષ્ટિએ, ગાયનું દૂધ થોડું પીળું-સફેદ હોય છે, જ્યારે ભેંસનું દૂધ સફેદ હોય છે.

સ્વાસ્થ્ય માટે કયું દૂધ શ્રેષ્ઠ?

ગાય અને ભેંસ બંનેનું દૂધ પોષક તત્વોથી ભરપૂર હોય છે. પ્રોટીન, ચરબી, કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને કેલ્શિયમ જેવા આવશ્યક પોષક તત્વો બંને પ્રકારના દૂધમાં જોવા મળે છે. જો કે, તેમની માત્રામાં થોડો તફાવત છે. ઉદાહરણ તરીકે 100 મિલી ગાયના દૂધમાં લગભગ 3.2 ગ્રામ પ્રોટીન હોય છે, જ્યારે ભેંસના દૂધમાં 3.6 ગ્રામ પ્રોટીન હોય છે. ગાયના દૂધમાં 4.4 ગ્રામ ચરબી, 4.9 ગ્રામ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને 118 મિલિગ્રામ કેલ્શિયમ હોય છે, જ્યારે ભેંસના દૂધમાં 6.6 ગ્રામ ચરબી, 8.3 ગ્રામ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને 121 મિલિગ્રામ કેલ્શિયમ હોય છે. બંને પ્રકારના દૂધમાં લેક્ટોઝ પણ હોય છે, ગાયના દૂધમાં 4.28 ગ્રામ અને ભેંસના દૂધમાં 4.12 ગ્રામ.

ભેંસના દૂધમાં બીટા-લેક્ટોગ્લોબ્યુલિન અને પોટેશિયમ વધુ માત્રામાં હોય છે, જે બ્લડ પ્રેશરને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે. વધુમાં, ભેંસના દૂધમાં ગાયના દૂધ કરતાં ઓછું કોલેસ્ટ્રોલ હોય છે, જે તેને હાઈ બ્લડ પ્રેશર, કિડનીની સમસ્યાઓ અને સ્થૂળતાથી પીડિત લોકો માટે વધુ સારો વિકલ્પ બનાવે છે. બીજી તરફ ગાયના દૂધમાં પ્રોટીન, વિટામિન અને પોષક તત્ત્વો વધુ માત્રામાં હોય છે, જે હાડકાંને મજબૂત બનાવે છે અને હૃદયની તંદુરસ્તી જાળવી રાખે છે.