અંગ્રેજોના સમયથી દેશમાં જે કાયદા પ્રચલિત હતા તે હવે ભૂતકાળ બની ગયા છે. ત્રણેય નવા ફોજદારી કાયદા આજથી અમલમાં આવ્યા છે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા, ભારતીય પુરાવા અધિનિયમે IPC (1860), CrPC (1973) અને પુરાવા અધિનિયમ (1872)નું સ્થાન લીધું છે. આજથી નવા કાયદા હેઠળ કેસ નોંધવાનું શરૂ થઈ ગયું છે.

ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા (BNS)માં કુલ 358 કલમો છે. અગાઉ IPCમાં 511 કલમો હતી. BNSમાં 20 નવા ગુનાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. 33 ગુનાઓમાં સજાની મુદત વધારવામાં આવી છે. 23 ગુનામાં ફરજિયાત લઘુત્તમ સજાની જોગવાઈ છે. 83 ગુનામાં દંડની રકમમાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે. છ ગુનામાં સામુદાયિક સેવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. એક્ટમાં 19 કલમો રદ કરવામાં આવી છે અથવા દૂર કરવામાં આવી છે. 8 નવા વિભાગો ઉમેરવામાં આવ્યા છે. 22 કલમો રદ કરવામાં આવી છે.

તેવી જ રીતે ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતામાં કુલ 531 કલમો છે. CrPCમાં 484 વિભાગો હતા. BNSS માં કુલ 177 જોગવાઈઓ બદલવામાં આવી છે. 9 નવા વિભાગો સાથે, 39 નવા પેટા વિભાગો પણ ઉમેરવામાં આવ્યા છે. 44 નવી જોગવાઈઓ અને સ્પષ્ટતાઓ ઉમેરવામાં આવી છે. 35 વિભાગોમાં સમય મર્યાદા ઉમેરવામાં આવી છે અને 35 વિભાગોમાં ઑડિયો-વિડિયોની જોગવાઈ ઉમેરવામાં આવી છે. કુલ 14 કલમો રદ કરીને દૂર કરવામાં આવી છે.

ભારતીય પુરાવા અધિનિયમમાં કુલ 170 કલમો છે. કુલ 24 જોગવાઈઓમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. બે નવા વિભાગો અને છ પેટા વિભાગો ઉમેરવામાં આવ્યા છે. છ જોગવાઈઓ રદ કરવામાં આવી છે અથવા દૂર કરવામાં આવી છે.

નવા કાયદા હેઠળ BNSની કલમ 302 હેઠળ સ્નેચિંગ સંબંધિત કેસ નોંધવામાં આવશે. અગાઉ આઈપીસીની કલમ 302માં હત્યા સંબંધિત કેસની જોગવાઈ હતી. તેવી જ રીતે, ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ 144 ગેરકાયદેસર એસેમ્બલી માટે લાગુ કરવામાં આવી છે. હવે તેને કલમ 187 કહેવામાં આવશે.

આઈપીસીમાં મોબ લિંચિંગનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી. હવે આ ગુનાની સજા આજીવન કેદથી લઈને મૃત્યુદંડ સુધીની હોઈ શકે છે. તે BNS ના કલમ 103 (2) માં વ્યાખ્યાયિત થયેલ છે.

આતંકવાદના ગુનાઓ માટે મૃત્યુદંડ...

ભારતની એકતા, અખંડિતતા અને સાર્વભૌમત્વ, સુરક્ષા અને આર્થિક સુરક્ષાને ખતરો આપનારને આતંકવાદની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યો છે. આનો ઉલ્લેખ BNSની કલમ 113માં કરવામાં આવ્યો છે. જેમાં ભારતીય ચલણની દાણચોરી પણ સામેલ હશે. જો આતંકવાદી પ્રવૃત્તિઓમાં સંડોવાયેલો જણાય તો આજીવન કેદ અથવા મૃત્યુદંડની સજા થઈ શકે છે. આતંકવાદી કાવતરું ઘડવાની સજા પાંચ વર્ષથી લઈને આજીવન કેદ સુધીની હોઈ શકે છે. આતંકવાદી સંગઠનમાં જોડાવા માટે આજીવન કેદ અથવા દંડની જોગવાઈ છે. આતંકવાદીઓને છૂપાવવા પર ત્રણ વર્ષથી લઈને આજીવન કેદ સુધીની સજા થઈ શકે છે. દંડ પણ થઈ શકે છે.

રાજદ્રોહની કલમની બાદબાકી

BNSમાં રાજદ્રોહ સંબંધિત કોઈ અલગ વિભાગ નથી. એટલે કે રાજદ્રોહ નાબૂદ કરવામાં આવ્યો છે. નવા કાયદામાં 'રાજદ્રોહ'ને નવો શબ્દ 'દેશદ્રોહ' મળ્યો છે. IPCની કલમ 124Aમાં દેશદ્રોહનો કાયદો છે. નવા કાયદામાં એવા કાર્યોનો સમાવેશ થાય છે જે દેશની સાર્વભૌમત્વને પડકારે છે અને દેશદ્રોહ તરીકે તેની અખંડિતતા પર હુમલો કરે છે અથવા તેને ધમકી આપે છે. રાજદ્રોહ સંબંધિત કેસ કલમ 147-158 હેઠળ વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવ્યા છે. કલમ 147 જણાવે છે કે જો તે દેશ વિરુદ્ધ યુદ્ધ કરવા માટે દોષિત સાબિત થાય છે. તો સજા મૃત્યુ અથવા આજીવન કેદ હશે. આ પ્રકારનું ષડયંત્ર રચનારા માટે કલમ 148માં આજીવન કેદની જોગવાઈ છે અને શસ્ત્રો એકત્રિત કરનારા અથવા યુદ્ધની તૈયારી કરનારા માટે કલમ 149માં આજીવન કેદની જોગવાઈ છે. કલમ 152 જણાવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ જાણીજોઈને લખવા કે બોલીને અથવા સંકેતો દ્વારા અથવા ઈલેક્ટ્રોનિક માધ્યમો દ્વારા આવું કૃત્ય કરે છે જે બળવાને ઉશ્કેરે છે, દેશની એકતાને જોખમમાં મૂકે છે અથવા અલગતાવાદ અને ભેદભાવને પ્રોત્સાહન આપે છે. તો આવા મામલા જો દોષિત ઠરશે, ગુનેગાર માટે આજીવન કેદ અથવા 7 વર્ષની જેલની જોગવાઈ છે.