વર્ષના દરેક મહિનામાં બે એકાદશીઓ હોય છે. વૈશાખ માસના કૃષ્ણ પક્ષમાં આવતી એકાદશીને વરુથિની એકાદશી કહે છે. આ એકાદશીને તમામ પાપોનો નાશ કરનારી એકાદશી માનવામાં આવે છે.

આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ અને ભગવાન કૃષ્ણના મધુસૂદન સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુના વરાહ અવતારની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. આ વખતે વરુથિની એકાદશીનું વ્રત 4 મે, શનિવારના રોજ કરવામાં આવશે. એકાદશીના દિવસ માટે કેટલાક ખાસ નિયમો છે. આ દિવસે ચોખા કેમ નથી ખાવામાં આવતા.

એકાદશી પર ભાત કેમ નથી ખાવામાં આવતા?

પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર જે વ્યક્તિ એકાદશીનું વ્રત કરે છે તેને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. એકાદશી વ્રતના દિવસે ભોજન કરવામાં આવતું નથી. આ દિવસે ભૂલથી પણ ભાત ન ખાવા જોઈએ. એવું માનવામાં આવે છે કે એકાદશીના દિવસે ચોખા ખાવાથી માંસ ખાવા બરાબર છે. તેની પાછળ એક પૌરાણિક માન્યતા છે.

પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર મહર્ષિ મેધાએ માતા ભગવતીના ક્રોધથી ભાગતી વખતે પોતાના શરીરનો ત્યાગ કર્યો હતો. આ પછી, તેના શરીરના ભાગોને જમીનમાં દફનાવવામાં આવ્યા હતા. એવું માનવામાં આવે છે કે પૃથ્વીમાં તે કણોના શોષણને કારણે, ચોખાના છોડની ઉત્પત્તિ પૃથ્વી પરથી થઈ હતી. આ જ કારણ છે કે ચોખાને છોડ નહીં પરંતુ જીવ માનવામાં આવે છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે જે દિવસે મહર્ષિ મેધાએ પોતાનો દેહ છોડ્યો તે દિવસે એકાદશી હતી. એટલા માટે એકાદશીના દિવસે ચોખા ખાવાની મનાઈ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે એકાદશીના દિવસે ચોખા ખાવું એ મહર્ષિ મેધાના રક્ત અને માંસને ખાવા સમાન છે. આ દિવસે ચોખા ખાવું એ પાપ છે અને વ્યક્તિ આગામી જન્મમાં સાપના રૂપમાં જન્મ લે છે.

એકાદશી પર ચોખા ન ખાવાનું વૈજ્ઞાનિક કારણ

એકાદશીના દિવસે ભાત ન ખાવા પાછળ એક વૈજ્ઞાનિક કારણ પણ છે. આ હિસાબે ચોખામાં પાણીની માત્રા વધુ હોય છે અને ચંદ્રની પાણીની અસર વધુ હોય છે. ભાત ખાવાથી શરીરમાં પાણીની માત્રા વધે છે, જેનાથી મન વિચલિત થાય છે. મનમાં અશાંતિ રહેવાથી ઉપવાસના નિયમોનું પાલન કરવામાં અવરોધ આવે છે. તેથી એકાદશીના દિવસે ચોખામાંથી બનેલી વસ્તુઓ ખાવાની મનાઈ કરવામાં આવે છે.