શિપિંગ મિનિસ્ટર સર્બાનંદ સોનોવાલ આજે કરાર માટે જશે ઈરાન 

ભારત આગામી 10 વર્ષ માટે ચાબહાર પોર્ટનું સંચાલન કરવા માટે ઈરાન સાથે કરાર કરવા તૈયાર છે. ચૂંટણીની મોસમ વચ્ચે આ પગલાને ઈરાન સુધીના નોંધપાત્ર ભૌગોલિક રાજકીય પહોંચ તરીકે ગણવામાં આવે છે. શિપિંગ મિનિસ્ટર સર્બાનંદ સોનોવાલ આજે કરાર માટે ઈરાન જવાના છે.

આ પહેલીવાર છે જ્યારે ભારત વિદેશમાં કોઈ પોર્ટનું સંચાલન સંભાળશે. આ બંદર, જેને અફઘાનિસ્તાન, મધ્ય એશિયા અને વિશાળ યુરેશિયન સ્પેસ સાથે ભારતની ચાવીરૂપ કનેક્ટિવિટી લિંક તરીકે જોવામાં આવે છે, તે પાકિસ્તાનના ગ્વાદર બંદર તેમજ ચીનના બેલ્ટ અને રોડ પહેલને સંતુલિત કરવામાં મદદ કરશે. ચાબહારને ઈન્ટરનેશનલ નોર્થ સાઉથ ટ્રાન્સપોર્ટ કોરિડોર સાથે જોડવાની યોજના છે જે ભારતને ઈરાન થઈને રશિયા સાથે જોડે છે. આ બંદર ભારતને પાકિસ્તાનને બાયપાસ કરીને અફઘાનિસ્તાન અને આખરે મધ્ય એશિયા સુધી પહોંચવામાં સક્ષમ બનાવશે.

એમઇએએ એપ્રિલમાં બંગાળની ખાડીમાં મ્યાનમારના સિત્તવે પોર્ટ પર કામગીરી સંભાળવા માટે ઇન્ડિયા પોર્ટ્સ ગ્લોબલના પ્રસ્તાવને મંજૂરી આપી હતી. નિષ્ણાંતોએ જણાવ્યું હતું કે, સોનોવાલ નિર્ણાયક ચૂંટણી ઝુંબેશ દરમિયાન મુસાફરી કરી રહ્યા છે. આ કરાર ભારતને પોર્ટ ચલાવવા માટે સક્ષમ બનાવશે, જેના વિસ્તરણ માટે તેણે ધિરાણ કર્યું છે. આ મુલાકાતનો સમય પણ મહત્વનો છે કારણ કે હાલમાં પશ્ચિમ એશિયામાં મુખ્ય વેપાર માર્ગોને અસર કરી છે.

ગયા વર્ષે ઓગસ્ટમાં દક્ષિણ આફ્રિકામાં બ્રિક્સ સમિટમાં વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ઈરાની રાષ્ટ્રપતિ વચ્ચેની વાતચીતમાં ચાબહાર મુખ્ય રીતે જોવા મળ્યું હતું અને પછી નવેમ્બરમાં, જ્યારે તેઓએ ગાઝા સંકટ પર ફોન પર વાત કરી હતી. મોદીની ઈરાન યાત્રા દરમિયાન 2016માં ચાબહાર પર એક કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. 2018 માં, જ્યારે ઈરાનના તત્કાલીન રાષ્ટ્રપતિ હસન રુહાની ભારતની મુલાકાતે આવ્યા હતા, ત્યારે બંદર પર ભારતની ભૂમિકાના વિસ્તરણનો મુદ્દો મુખ્ય રીતે સામે આવ્યો હતો. જાન્યુઆરી 2024માં વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકર તેહરાનમાં હતા ત્યારે પણ આ વાત સામે આવી હતી.

નવા લાંબા ગાળાના કરારનો હેતુ મૂળ કરારને બદલવાનો છે. નવો કરાર 10 વર્ષ માટે માન્ય રહેશે અને આપોઆપ લંબાવવામાં આવશે. મૂળ કરાર માત્ર ચાબહાર પોર્ટના શાહિદ બેહેશ્તી ટર્મિનલ પરની કામગીરીને આવરી લે છે અને દર વર્ષે તેનું નવીકરણ કરવામાં આવે છે. ભારતે ઈરાન અને અફઘાનિસ્તાન સાથે મે 2016માં શાહિદ બેહેશ્તી ટર્મિનલ વિકસાવવા ત્રિપક્ષીય કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. સંસાધનથી સમૃદ્ધ પરંતુ લેન્ડલોક મધ્ય એશિયાઈ રાજ્યો જેમ કે કઝાકિસ્તાન અને ઉઝબેકિસ્તાન હિંદ મહાસાગર ક્ષેત્ર અને ભારતીય બજાર સુધી પહોંચવા ચાબહારનો ઉપયોગ કરવા આતુર છે. મધ્ય એશિયામાં રસ ધરાવતા ભારતીય વેપારીઓ અને રોકાણકારો માટે પણ આ બંદર ઉપયોગી બનશે.

પાકિસ્તાન હિંદ મહાસાગર ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ મેળવવા માટે કરાચી બંદરનો ઉપયોગ કરવા માટે મધ્ય એશિયાના રાજ્યોને આકર્ષવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. જો કે, ભારત મધ્ય એશિયાના દેશોને સંકેત આપી રહ્યું છે કે ચાબહાર વધુ આકર્ષક પ્રસ્તાવ હશે. આર્મેનિયા પણ ચાબહાર પોર્ટ સાથે જોડાવા આતુર છે.