સ્પેસ મિશન તરફ એક મોટું પગલું ભરતાં વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં ગઈકાલે કેન્દ્રીય કેબિનેટે કુલ રૂ. 31,772 કરોડની યોજનાઓને મંજૂરી આપી છે. આ અંતર્ગત ચંદ્રયાન-4 મિશન, ગગનયાન અને શુક્રયાન સહિત સ્પેસ સ્ટેશનની સ્થાપના પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. આ યોજનાઓને મંજૂરી આપતાં કેન્દ્ર સરકારે ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા માટે 2040નો રોડમેપ તૈયાર કર્યો છે.

ચંદ્રયાન-4 મિશન ઉપરાંત કેબિનેટ દ્વારા મંજૂર કરાયેલા મોટા મિશનમાં શુક્રયાનને પણ મોટા મિશન તરીકે સામેલ કરવામાં આવ્યું છે. આ અંતર્ગત શુક્ર ઓર્બિટ મિશનના વિકાસને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. ચંદ્ર અને મંગળ મિશનથી આગળ શુક્રનું સંશોધન અને અભ્યાસ કરવાના સરકારના વિઝન તરફ આ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું હશે.

તે ક્યારે થશે પૂર્ણ?

એવું માનવામાં આવે છે કે શુક્ર ગ્રહ એક સમયે રહેવા યોગ્ય હતો અને મોટાભાગે પૃથ્વી જેવો હતો. શુક્રના પરિવર્તનના મૂળ કારણોનો અભ્યાસ શુક્ર અને પૃથ્વી, બંને બહેન ગ્રહોની ઉત્ક્રાંતિને સમજવામાં નોંધપાત્ર રીતે મદદરૂપ થશે. ખાસ વાત એ છે કે આ ગ્રહ બિલકુલ પૃથ્વી જેવો છે અને તેનો આકાર પણ પૃથ્વી જેવો છે. ભૂતકાળમાં મહાસાગર અને આબોહવા પણ હતી પરંતુ હવે શુક્ર રહેવા યોગ્ય નથી. આ મિશન માટે અવકાશયાનના વિકાસ અને પ્રક્ષેપણની જવાબદારી પણ ISROની રહેશે. આ મિશન માર્ચ 2028 સુધીમાં પૂર્ણ થવાની સંભાવના છે.

ઇસરો ચીફ એસે ગયા વર્ષે એક લેક્ચર દરમિયાન કહ્યું હતું કે શુક્રના વાતાવરણ અને તેના એસિડિક વર્તનને સમજવા માટે ત્યાં એક મિશન મોકલવું જરૂરી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે શુક્રયાન મિશન શુક્ર પરના વાતાવરણીય દબાણનો અભ્યાસ કરશે. તેનું વાતાવરણીય દબાણ પૃથ્વી કરતા 100 ગણું વધારે છે. સરકારે મિશન શુક્રયાન માટે 1236 કરોડ રૂપિયાનું ફંડ મંજૂર કર્યું છે. તેમાંથી 824 કરોડ રૂપિયા શુક્રયાન અવકાશયાનના વિકાસ પર જ ખર્ચવામાં આવશે.

મિશન શા માટે છે મહત્વનું?

આ મિશન ભારતને સૌથી મોટા પેલોડ વહન કરતી યોગ્ય ભ્રમણકક્ષામાં ઉપગ્રહો લોન્ચ કરવા સહિત ભાવિ ગ્રહોના મિશન હાથ ધરવા સક્ષમ બનાવશે. આવા અવકાશયાન અને પ્રક્ષેપણ વાહનોના વિકાસ દરમિયાન ભારતીય ઉદ્યોગની નોંધપાત્ર ભાગીદારી હશે. મિશન શુક્રયાન વૈજ્ઞાનિકોને એ સમજવામાં મદદ કરશે કે ગ્રહોનું વાતાવરણ એકસરખું શરૂ થયું હોવા છતાં તેઓ કેવી રીતે અલગ રીતે વિકસિત થયા. મિશન હેઠળ શુક્રમાંથી માટીને પૃથ્વી પર લાવવાની યોજના છે.

આ દ્વારા વૈજ્ઞાનિકો આ મિશન હેઠળ શુક્રની સપાટી અને વાતાવરણીય પ્રક્રિયાઓનો પણ અભ્યાસ કરી શકશે. આ મિશન શુક્રના વાતાવરણ પર સૂર્ય કેવી અસર કરે છે તેનો પણ અભ્યાસ કરશે. શુક્રમાંથી મેળવેલા ડેટાને વૈજ્ઞાનિક સમુદાય સાથે શેર કરવાની પણ યોજના છે. આ મિશન વિદ્યાર્થીઓ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ માટે તાલીમની તકો પણ પ્રદાન કરશે. આ મિશન ભવિષ્યના ગ્રહોની શોધ માટે પણ માર્ગ મોકળો કરશે.