આજે એશિયાનું સૌથી મોટું રેલ નેટવર્ક ધરાવતી અને જેને લાઈફ ઓફ ધ નેશનનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું છે તે ભારતીય રેલનો જન્મદિવસ છે. 171 વર્ષ પહેલા આ જ દિવસે 400 મુસાફરો સાથે આ યાત્રા શરૂ થઈ હતી.ભારતીય રેલ્વે હવે ક્યાં સુધી પહોંચી છે તે બધાની સામે છે. દેશની પ્રથમ ટ્રેન 16મી એપ્રિલે મુંબઈ અને થાણે વચ્ચે ચાલી હતી. ભારતીય રેલ્વે, જેને લાઈફ ઓફ ધ નેશન કહેવામાં આવે છે, તે આજે એશિયાનું સૌથી મોટું રેલ નેટવર્ક છે.

ભલે આજે સુપરફાસ્ટ અને બુલેટ ટ્રેનનો યુગ છે, પરંતુ ભારતીય રેલ્વેના ઈતિહાસમાં 16મી એપ્રિલના દિવસનું વિશેષ મહત્વ છે અને હંમેશા રહેશે. હકીકતમાં, 1853 માં આ દિવસે, દેશમાં પ્રથમ ટ્રેન દોડી હતી. આવી સ્થિતિમાં આપણે એમ પણ કહી શકીએ કે આજે ભારતીય રેલ્વેનો જન્મદિવસ છે.જન્મદિવસ એ અર્થમાં કે આ દિવસે વર્ષ 1853માં ભારતમાં પ્રથમ પેસેન્જર ટ્રેન દોડી હતી. આ ટ્રેન બોમ્બે (હાલ મુંબઈ) થી થાણે વચ્ચે દોડતી હતી. તે સમયે માત્ર 14 કોચવાળી આ ટ્રેનને ખેંચવા માટે ત્રણ એન્જિન લગાવવામાં આવ્યા હતા. તેમાં 400 મુસાફરોએ મુસાફરી કરી હતી.
આ ટ્રેન બે સ્ટેશન પર ઉભી રહી.

ઈન્ડિયન રેલવે ફેન ક્લબ એસોસિએશનના જણાવ્યા અનુસાર આ ટ્રેને 33.80 કિલોમીટરની સફર એક કલાક અને 15 મિનિટમાં પૂરી કરી હતી. તે ટ્રેનના કોચની સરખામણી આજના રેલવે કોચ સાથે કેવી રીતે કરી શકાય? ત્યારે પણ એ જમાનો જુદો હતો. ઉત્તેજના અલગ હતી. આ ટ્રેન 34 કિલોમીટરની મુસાફરી દરમિયાન બે સ્ટેશન પર રોકાઈ હતી.બોરી બંદર સ્ટેશનથી નીકળીને અને 8 કિલોમીટરની મુસાફરી કયર્િ પછી, આ ટ્રેન ભાયખલા ખાતે ઊભી રહી. અહીં તેનું એન્જિન પાણીથી ભરેલું હતું. પછી ત્યાંથી નીકળીને સાયન ખાતે થોડો સમય રોકાયો હતો. આ સમગ્ર દોઢ કલાકની મુસાફરીમાં ટ્રેન 2 સ્ટેશનો પર 15 મિનિટ માટે રોકાઈ હતી.

વાસ્તવમાં, બોમ્બે અને થાણે વચ્ચે ચાલતી આ ટ્રેન ભારતની પ્રથમ કોમર્શિયલ પેસેન્જર સર્વિસ હતી.હકીકતમાં, કેટલીક અન્ય રેલ્વે કંપ્નીઓએ 1853ની શરૂઆતમાં ભારતમાં બાંધકામ સામગ્રી વહન કરવા માટે ટ્રેનો ચલાવવાની શરૂઆત કરી હતી. એવા પુરાવા છે કે 1835 ની શરૂઆતમાં, મદ્રાસમાં ચિંતાદ્રિપેટ નજીક ટૂંકી પ્રાયોગિક રેલ્વે લાઇન નાખવામાં આવી હતી. તે 1837 માં ખોલવામાં આવ્યું હતું.

પ્રથમ પેસેન્જર ટ્રેનને 21 તોપોની સલામી
ભારતીય રેલ્વેની પ્રથમ ટ્રેન 16 એપ્રિલ 1853ના રોજ બપોરે 03:35 કલાકે રવાના થઈ હતી. આ પ્રસ્થાન તત્કાલીન બોમ્બેના બોરી બંદર રેલ્વે સ્ટેશનથી થયું હતું. સ્થળ 33 કિલોમીટર દૂર પોલીસ સ્ટેશન હતું. દેશની પ્રથમ ટ્રેનમાં 14 કોચ લગાવવામાં આવ્યા હતા. તેમાં 400 મુસાફરો બેઠા હતા. દેશ માટે આ કેટલી મોટી ઘટના હતી તે એ વાત પરથી સમજી શકાય છે કે જ્યારે ટ્રેન રવાના થઈ ત્યારે તેને 21 તોપોની સલામી આપવામાં આવી હતી.