ભારતીય રસોડામાં ઘણા પ્રકારના મસાલાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. તેમાંથી એક જાયફળ છે. ભારતમાં તેમજ પશ્ચિમી વાનગીઓમાં તેનો ઉપયોગ ખોરાકમાં સુગંધ અને એક અલગ સ્વાદ ઉમેરવા માટે થાય છે. અંગ્રેજીમાં જાયફળને નટમેગ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે આપણે આ મસાલાનો ઉપયોગ ઓછો કરીએ છીએ પરંતુ તેના ફાયદા ઘણા છે.

તે એક એવો મસાલો છે જેનો સ્વાદ ગરમ, મીઠો અને થોડો અખરોટ જેવો હોય છે. તે એક પ્રકારના વૃક્ષમાંથી મળી આવે છે. ઝાડ પર નાના સફેદ ઘંટડી આકારના ફૂલો ખીલે છે. જેની અંદર એક બીજ જોવા મળે છે, જેને જાયફળ કહેવામાં આવે છે. રસોઈમાં જાયફળનો ઉપયોગ કરવો પૂરતો નથી, પરંતુ સારા જાયફળની ઓળખ કરવી પણ જરૂરી છે.

બજારમાં અનેક પ્રકારના જાયફળ મળે છે. જાયફળ ખરીદતી વખતે તેને તમારા હાથમાં લયને તેની ખાતરી કરી શકાય કે તેની ગુણવત્તા કેવા પ્રકરની છે. માત્ર એ જ જાયફળ ખરીદવા જોઈએ જે મોટા, મુલાયમ અને ભારે હોય. જાયફળનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે મીઠી અને સ્વાદિષ્ટ બંને વાનગીઓમાં થાય છે. જાયફળનું તેલ પણ બજારમાં મળે છે, જે સાંધાના દુખાવા વગેરે માટે સારું છે. જાયફળનો ઉપયોગ માત્ર ખોરાકમાં જ નહીં પરંતુ ઘણા કોસ્મેટિક ઉત્પાદનોમાં પણ થાય છે.

જાયફળનો આ રીતે ઉપયોગ કરો

• જ્યારે પણ સૂપ બનાવો ત્યારે તેમાં છીણેલું જાયફળ ઉમેરો. તે સૂપને હળવી મીઠાશ આપે છે.

• ચા મસાલો બનાવતી વખતે જાયફળને લવિંગ, એલચી અને કાળા મરી વગેરે સાથે પીસી લેવા. આ સિવાય ગરમ મસાલાનો પાઉડર બનાવતી વખતે તેને અન્ય મસાલા સાથે પીસી શકાય છે.

• જાયફળનો વધારાનો સ્વાદ મેળવવા માટે સફરજન વગેરે જેવા ફળો પર ચાટ મસાલા સાથે એક ચપટી જાયફળ પાઉડર ઉમેરવો તેનાથી સ્વાદ અને આરોગ્ય બંને જળવાઈ રહે છે.

• શિયાળામાં કોબીજ અને શક્કરીયાની કઢી બનાવતી વખતે જ્યારે શાક રાંધવામાં આવે છે, ત્યારે એક ચપટી જાયફળનો પાવડર છાંટો અને એક મિનિટ પછી ગેસ બંધ કરી દેવો, જેથી જાયફળની સુગંધ શાકમાં સમાઈ જાય.

• ખીર, સ્મૂધી વગેરે બનાવતી વખતે એક ચપટી જાયફળ પાવડર ઉમેરવાથી તેનો સ્વાદ વધે છે. પાસ્તા, નૂડલ્સ વગેરે બધાને ગમે છે, જો તમે તેના પર જાયફળ છાંટશો તો તેનો સ્વાદ વધુ વધે છે.

આરોગ્ય સાથે સંબંધ

• તે મગજ માટે ઉત્તેજક તરીકે કામ કરે છે અને તણાવ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. તેનાથી મગજમાં લોહીનો પ્રવાહ વધે છે.

• જાયફળમાં એન્ટીઑકિસડન્ટ ગુણધર્મો હોય છે, જે પાચનતંત્રને સુધારવામાં મદદ કરે છે. તે ગેસ, કબજિયાત અને અપચો જેવી સમસ્યાઓને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે.

• તે ઊંઘમાં પણ સુધારો કરે છે. જાયફળના તેલનો ઉપયોગ દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે થાય છે. તેનું તેલ લગાવવાથી માંસપેશીઓના દુખાવામાં પણ રાહત મળે છે.

• જાયફળને ચોખાના લોટમાં ભેળવીને પીવાથી હેડકી અને ઉલ્ટીથી છુટકારો મળે છે. બાળકોને શરદી થાય ત્યારે થોડું જાયફળ ઘસીને દૂધ સાથે લેવાથી આરામ મળે છે. દૂધમાં એક ચપટી જાયફળ ઉમેરીને પીવાથી થાક અને અનિદ્રાથી પણ રાહત મળે છે.