હિમાલય ક્ષેત્ર સદીઓથી વૈજ્ઞાનીકો અને ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ માટે રસ અને સંશોધનનો વિષય રહ્યો છે.ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓએ સંકેત આપ્યો છે કે ભારતીય પ્લેટ બે ભાગમાં વિભાજીત થઈ રહી છે, જેના કારણે હિમાલય ક્ષેત્રમાં મોટા ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય ફેરફારો થશે. તાજેતરના એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે ભારતીય પ્લેટ બે ભાગમાં વિભાજીત થઈ રહી છે, જે આ પ્રદેશના ભૂસ્તરશાસ્ત્રને કાયમ માટે ફરીથી આકાર આપી શકે છે. આ અભૂતપૂર્વ શોધ અમેરિકન જીઓફિઝિકલ યુનિયનમાં પ્રકાશિત એક લેખમાં નોંધાઈ છે. તે કહે છે કે આ વિસ્તારમાં પ્લેટ અલગ થઈ રહી છે અને પૃથ્વીના આવરણમાં ડૂબી રહી છે. આ અભ્યાસ અહેવાલ ભારતીય ખંડમાં ભૂકંપ અને જોખમો વિશે ઘણી મહત્વપૂર્ણ માહિતી પ્રદાન કરે છે.

અભ્યાસ અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે ભારતીય પ્લેટ, જે લગભગ 60 મિલિયન વર્ષોથી યુરેશિયન પ્લેટ સાથે અથડાઈ રહી છે, તે હવે "ડિલેમિનેશન" નામની નવી પ્રક્રિયામાંથી પસાર થઈ રહી છે. આ પ્રક્રિયામાં પ્લેટનો ગીચ નીચેનો ભાગ પૃથ્વીના આવરણમાં ડૂબી રહ્યો છે, જેના કારણે પ્લેટની અંદર એક ઊભી તિરાડ પડી રહી છે. તિબેટીયન ઝરણામાં ધરતીકંપના તરંગો અને હિલીયમ આઇસોટોપ્સનું વિશ્લેષણ કર્યા પછી આ ઘટના શોધી કાઢવામાં આવી હતી, જેમાં પ્લેટમાં ઊભી તિરાડ જોવા મળી હતી જેના વિશે વૈજ્ઞાનિકો અગાઉ અજાણ હતા.

ભારતનું વિભાજન ટેક્ટોનિક પરિવર્તન

જણાવી દઈએ કે ડિલેમિનેશન એક ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય પ્રક્રિયા છે, જેમાં ટેક્ટોનિક પ્લેટનો નીચેનો ભાગ અલગ થઈ જાય છે અને મેન્ટલમાં સમાઈ જાય છે. આ પ્રક્રિયા પ્લેટની સ્થિરતાને અસર કરી શકે છે અને પ્રદેશમાં ભૂકંપની સંભાવના વધારી શકે છે. યુટ્રેક્ટ યુનિવર્સિટીના ભૂસ્તરશાસ્ત્રી ડુવે વાન હિન્સબર્ગને જણાવ્યું હતું કે અમને ખબર નહોતી કે ખંડો આ રીતે વર્તી શકે છે, અને આ નક્કર પૃથ્વી વિજ્ઞાન માટે ખૂબ જ મૂળભૂત છે. આ શોધ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે તે દર્શાવે છે કે પ્લેટની સપાટી પર માત્ર વિવિધ જાડાઈ અને લક્ષણો જ નથી, પરંતુ ટેક્ટોનિક શિફ્ટને ચલાવતી આંતરિક પ્રક્રિયાઓ અગાઉના વિચાર કરતાં ઘણી ઝડપથી બદલાઈ રહી છે અને તેને સમજવું વધુ મુશ્કેલ છે.

ભયાનક ભૂકંપ ગમે ત્યારે આવી શકે

સ્ટેનફોર્ડ યુનિવર્સિટીના ભૂ-ભૌતિકશાસ્ત્રી સિમોન ક્લેમ્પેરરે જણાવ્યું હતું કે હિમાલયના અથડામણ ક્ષેત્ર જેવા ઉચ્ચ સંકોચનવાળા વિસ્તારોમાં, ટેક્ટોનિક પ્લેટો ઘણીવાર બહુવિધ તિરાડો દર્શાવે છે. આ તિરાડો પૃથ્વીના પોપડામાં તણાવના નિર્માણને અસર કરી શકે છે, જેનાથી ભૂકંપનું જોખમ વધી શકે છે. જણાવી દઈએ કે હિમાલયનો પ્રદેશ પહેલાથી જ ભૂકંપની ગતિવિધિઓ માટે જાણીતો છે. આ વિક્ષેપ પ્રક્રિયા પ્રદેશમાં તણાવમાં વધુ વધારો કરી શકે છે, જેના કારણે વધુ તીવ્ર અને વારંવાર ભૂકંપ આવી શકે છે. નિષ્ણાતો માને છે કે આ પ્રક્રિયા તિબેટીયન ઉચ્ચપ્રદેશમાં ઊંડી તિરાડો પેદા કરી શકે છે.

શરૂઆતના સંકેતો મળ્યા

આ શોધ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ હોવા છતાં, વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે આ ફક્ત પ્રારંભિક સંકેત છે. આ પ્રક્રિયાની લાંબા ગાળાની અસરોને સંપૂર્ણપણે સમજવા માટે વધુ સંશોધનની જરૂર છે. ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય ફેરફારો ધીમે ધીમે થાય છે, અને તેમની અસરોને સમજવા માટે સમય અને ડેટા બંનેની જરૂર પડે છે