મંદિર શબ્દ સાંભળતાની સાથે જ ઘંટ અને શંખનો અવાજ ગુંજવા લાગે છે. આરતીની જ્યોત દેખાય છે. પરંતુ બદ્રીનાથ ધામ કોઈ ગયા હોવ તો જોયું હશે કે આ મંદિરમાં શંખ વગાડવામાં આવતો નથી. અહીં આરતી થાય છે, પણ શંખનો અવાજ નથી આવતો. 

બદ્રીનાથ ધામમાં શંખના અવાજની ગેરહાજરી પાછળ એક મોટું રહસ્ય છે. તે વૈજ્ઞાનિક, પૌરાણિક અને ધાર્મિક દરેક પાસાઓ સાથે જોડાયેલ છે.

વિજ્ઞાન અનુસાર શિયાળા દરમિયાન અહીં ચારે બાજુ બરફ પડવા લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં, જો અહીં શંખ વગાડવામાં આવે છે, તો તેનો અવાજ પર્વતો સાથે અથડાય છે અને પડઘો પેદા કરે છે. જેના કારણે બરફમાં તિરાડો પડવાની કે બરફનું તોફાન આવવાની શક્યતા છે. ભૂસ્ખલન પણ થઈ શકે છે. આ જ કારણ હોઈ શકે છે કે પ્રાચીન સમયથી બદ્રીનાથ ધામમાં શંખ વગાડવામાં આવ્યો નથી. કારણ કે શંખનો અવાજ તમામ સંગીતનાં સાધનોમાં સૌથી મોટો ગણાય છે. તેનો પડઘો સ્પંદનો બનાવે છે. જો કે આ માટે એક પૌરાણિક કારણ પણ કહેવામાં આવે છે.

શાસ્ત્રોમાં શું લખ્યું છે

શાસ્ત્રો અનુસાર હિમાલયના પ્રદેશમાં રાક્ષસોનો આતંક હતો. ઋષિઓ રાક્ષસોથી ડરતા હતા અને તેમના આશ્રમોમાં પૂજા પણ કરી શકતા ન હતા. એકવાર માતા લક્ષ્મી અહીં બનેલા તુલસી ભવનમાં ધ્યાન કરી રહ્યા હતા. તે જ સમયે ભગવાન વિષ્ણુએ શંખચૂર્ણ નામના રાક્ષસનો વધ કર્યો. શંખ સામાન્ય રીતે યુદ્ધના અંત પછી વગાડવામાં આવે છે, પરંતુ ભગવાન વિષ્ણુ માતા લક્ષ્મીના ધ્યાનને ખલેલ પહોંચાડવા માંગતા ન હોવાથી, શંખ વગાડવામાં આવ્યો ન હતો. પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, ત્યારથી બદ્રીનાથ ધામમાં શંખ વગાડવામાં આવતો નથી.

એક માન્યતા પણ

એવી પણ માન્યતા છે કે અહીં સધેશ્વરજીનું મંદિર હતું. જ્યાં બ્રાહ્મણો પૂજા માટે આવતા હતા. પરંતુ રાક્ષસોએ તેઓને પૂજા કરવા દીધી નહિ. આ જોઈને સધેશ્વર મહારાજે પોતાના ભાઈ અગસ્ત્ય ઋષિ પાસે મદદ માંગી. જ્યારે ઋષિ પણ મંદિરમાં પૂજા કરવા ગયા ત્યારે રાક્ષસોએ તેમની સાથે ખરાબ વર્તન કર્યું. ત્યારે અગસ્ત્ય ઋષિએ માતા ભગવતીનું સ્મરણ કર્યું. એવું કહેવાય છે કે તેમની બૂમ સાંભળીને માતા કુષ્માંડા પ્રગટ થયા અને ત્યાં હાજર તમામ રાક્ષસોને ત્રિશૂળ અને ખંજર વડે મારી નાખ્યા. પરંતુ અતાપી અને વાતાપી નામના બે રાક્ષસો ત્યાંથી ભાગી ગયા. અતાપી મંદાકિની નદીમાં સંતાઈ ગયો અને વાતાપી બદ્રીનાથ ધામમાં જઈને શંખમાં સંતાઈ ગઈ. કહેવાય છે કે ત્યારથી બદ્રીનાથ ધામમાં શંખ ફૂંકવા પર પ્રતિબંધ છે.