ભારતીય રિઝર્વ બેંકે પ્રાથમિક રીતે છેતરપિંડી માટે ડિજિટલ પેમેન્ટ ટ્રાન્ઝેક્શન માટે ઓથેન્ટિકેશન વધારાના પરિબળ પર ભાર મૂક્યો

ભારતના ગૃહ મંત્રાલય, એસબીઆઇ કાર્ડ્સ અને ટેલિકોમ ઓપરેટરોએ સાયબર ક્રાઇમ અને ફિશિંગ અટેકના વધતા જતા જોખમને પહોંચી વળવા વન-ટાઇમ પાસવર્ડ્સ વિશે ચેતવણી આપવા માટે એક નવો ઉકેલ શોધી કાઢ્યો છે અને બેંકિંગ ઇકોસિસ્ટમના વિકાસ માટે ભાગીદારી કરી છે.

સૂત્રો મુજબ, કેન્દ્ર એક એવા ઉકેલનું પરીક્ષણ કરી રહ્યું છે જે બેંકોને ગ્રાહકના નોંધાયેલા સરનામા તેમજ ભૌગોલિક સ્થાન અને જ્યાં ઓટીપી આપવામાં આવી રહ્યો છે તે ટ્રેક કરવાની મંજૂરી આપશે. બે સ્થાનો વચ્ચે કોઈપણ વિસંગતતાના કિસ્સામાં, ગ્રાહકને સંભવિત ફિશિંગ હુમલા વિશે ચેતવણી આપી શકાય છે. એક વરિષ્ઠ બેંકરે જણાવ્યું હતું કે, “આ ઉકેલ હજુ પણ પરીક્ષણ હેઠળ છે, આ શરૂઆતના દિવસો છે પરંતુ ટેલિકોમ ડેટાબેઝ દ્વારા ગ્રાહકના ભૌગોલિક સ્થાનને ટ્રૅક કરવાનો અને ઓટીપી યોગ્ય વિસ્તારમાં જઈ રહ્યો છે તેની ખાતરી કરવાનો વિચાર છે,” 

ભારતીય રિઝર્વ બેંકે પ્રાથમિક રીતે છેતરપિંડીનો સામનો કરવા માટે કોઈપણ ડિજિટલ પેમેન્ટ ટ્રાન્ઝેક્શન માટે ઓથેન્ટિકેશન વધારાના પરિબળ પર ભાર મૂક્યો હતો. પરંતુ સમય જતાં, છેતરપિંડી કરનારાઓએ બેંકના ગ્રાહકોને ગેરમાર્ગે દોરીને ઓટીપીની ચોરી કરવા અથવા છેતરપિંડી દ્વારા તેમના ડિવાઇસ પર ઑટીપી ફરીથી મોકલવાની ક્ષમતાઓ વિકસાવી છે. 

બીજા અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, "ઓટીપી ડિલિવરી પ્લેસ સાથેની કોઈપણ સમસ્યાના કિસ્સામાં, અમે બે પગલાં લઈ શકીએ છીએ – પહેલું ડિવાઇસ પર નોટિફિકેશન એલર્ટ પૉપ આપ કરશે અથવા ઑટીપીને ડાયરેક્ટ બંધ કરી દેશે. જ્યારે ટેલિકોમ કંપનીઓ સાથે સોલ્યુશનના રૂપરેખાઓ પર કામ કરવામાં આવી રહ્યું છે, ત્યારે ગ્રાહકનું સિમ લોકેશન રીઅલ-ટાઇમમાં ચકાસી શકાય છે કે ઓટીપીની ડિલિવરીના ભૌગોલિક સ્થાન સાથે મેળ ખાય છે. બેંકો પાસે ગ્રાહકોના રહેઠાણ પરનો પોતાનો ડેટા પણ હોય છે. 

ઉદાહરણ તરીકે, ગ્રાહક બેંગલુરુમાં રહે છે અને ઑટીપી ઉત્તર પ્રદેશમાં એવા સ્થાન પર મોકલવામાં આવે છે જ્યાં વ્યક્તિએ ક્યારેય મુલાકાત લીધી નથી અથવા જ્યાંથી વ્યક્તિએ તાજેતરમાં કોઈ કૉલ કર્યો નથી, જેનો અર્થ છે કે તે તે સ્થાન પર નથી. 

ભારતીય સાયબર ક્રાઈમ કોઓર્ડિનેશન સેન્ટર (આઇ ફોર સી ) અનુસાર, એપ્રિલ 2021 થી ડિસેમ્બર 2023 વચ્ચે સાયબર ગુનેગારો દ્વારા 10,319 કરોડ રૂપિયાથી વધુની ગેરરીતિ કરવામાં આવી હતી. મોટાભાગના ગુનાઓ ચીન, કંબોડિયા અને મ્યાનમારમાંથી ઉદ્ભવ્યા છે અને તેમાં બિન-રાજ્ય કલાકારો સામેલ છે. આઇ ફોર સી હેઠળ, સરકારે 'સિટીઝન ફાઇનાન્શિયલ સાયબર ફ્રોડ રિપોર્ટિંગ એન્ડ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ'ની સ્થાપના કરી છે, જેણે ફેબ્રુઆરી 2024 સુધી પ્રાપ્ત થયેલી 470,000 નાગરિક ફરિયાદોમાંથી આશરે રૂ. 1,200 કરોડની છેતરપિંડી અટકાવવામાં વ્યવસ્થા અટકાવી છે.