કેસ કાબૂમાં લેવામાં પણ દેશ મોખરે, ૭૫ લાખ માંથી ૪ લાખ દર્દીઓ અસાધ્ય ‘મલ્ટી ડ્રગ રેઝિસ્ટન્ટ ટીબી’થી પીડિત, દુનિયાભરમાં ગત વર્ષે ૧૩ લાખ દર્દીઓએ લીધો છેલ્લો શ્વાસ

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) એ આ વર્ષનો ટીબી અંગેનો વૈશ્વિક રિપોર્ટ જાહેર કર્યો છે. ભારત માટે સારા અને ખરાબ બંને સમાચાર છે. દર વર્ષે ભારત ટીબીના કેસ કાબૂમાં લેવામાં સફળ રહ્યું છે, પરંતુ આ રોગ સામેની રેસમાં તે હજુ પણ વિશ્વ કરતાં પાછળ છે. વિશ્વમાં ભારતમાં ટીબીના દર્દીઓની સંખ્યા સૌથી વધુ છે. ગયા વર્ષે વિશ્વભરમાં ૭૫ લાખ લોકો ટીબીથી પીડિત હતા. તેમાંથી ૪ લાખ લોકો એવા છે જેમને એમડીઆર ટીબી એટલે કે મલ્ટી ડ્રગ રેઝિસ્ટન્ટ ટીબી થયો છે. આ દર્દીઓ પર ટીબીની કોઈ દવા કામ કરતી નથી. આ સામાન્ય રીતે દવાઓને વારંવાર છોડી દેવાને કારણે થાય છે અને આ ટીબી લગભગ અસાધ્ય બની જાય છે. વર્ષ ૨૦૨૨માં જે લોકો ટીબીનો શિકાર બન્યા તેમાં ૫૫% પુરૂષો, ૩૩% મહિલાઓ અને ૧૨% બાળકો છે. જેમાંથી ૧૩ લાખ લોકોના મોત થયા છે.

સમગ્ર વિશ્વમાં દર વર્ષે સરેરાશ ૧ કરોડથી વધુ લોકો ટીબીથી પીડાય છે. દર વર્ષે સરેરાશ દર ૧૦ હજારમાંથી ૧૩૩ લોકોને ટીબી થાય છે. ભારતમાં આ આંકડો દર ૧૦ હજારે ૨૧૦ છે. ટીબીના દર્દીઓમાં સૌથી વધુ ઘટાડો ભારત, ઈન્ડોનેશિયા અને ફિલિપાઈન્સમાં નોંધાયો છે. એકંદરે, આ ત્રણ દેશોમાંથી ૬૦ ટકા કેસમાં ઘટાડો થયો છે, પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં ટીબીના દર્દીઓની સંખ્યામાં વધારો કરવામાં ભારત પ્રથમ સ્થાને છે. કુલ કેસોમાંથી ૨૭% કેસ ભારતમાંથી નોંધાઈ રહ્યા છે.

આ વર્ષથી, સરકારે ટીબીના દર્દીઓના રિપોર્ટિંગ રેકોર્ડિંગ માટે નવી સિસ્ટમ લાગુ કરી છે. જેના કારણે આ વર્ષે ડબ્લ્યુએચઓમાં નોંધાયેલા આંકડામાં સુધારો થયો છે. આના કારણે ભારતનો ગ્રાફ પહેલા કરતા સારો છે, પરંતુ હજુ પણ ટીબીના દર્દીઓની બાબતમાં ભારત લક્ષ્યાંકથી ઘણું પાછળ છે. વિશ્વની સાથે ભારતનું લક્ષ્ય ૨૦૨૫ સુધીમાં એટલે કે આગામી બે વર્ષમાં ટીબી મુક્ત થવાનું છે. વિશ્વના કોઈપણ ખૂણે ટીબીના દર્દીઓની હાજરીનો અર્થ એ છે કે કોઈ પણ દેશ પોતાને ટીબીથી સુરક્ષિત ન માની શકે. હાલમાં ભારતમાં આંકડા દર્શાવે છે કે આ લક્ષ્ય ઘણું મુશ્કેલ હશે.

સરકારી માહિતી અનુસાર, સરકારનો ટીબી નિવારણ સારવાર કાર્યક્રમ ૭૨૨ જિલ્લાઓ સુધી પહોંચ્યો છે, પરંતુ આજે પણ ભારતમાં વિશ્વમાં સૌથી વધુ ટીબીના દર્દીઓ છે. ડબ્લ્યુએચઓમુજબ, વિશ્વના ૨૬% ટીબીના દર્દીઓ ભારતમાં છે. એટલે કે વિશ્વમાં ટીબીનો દર ચોથો દર્દી ભારતમાં છે. ડબ્લ્યુએચઓએ ૨૦૨૫ સુધીમાં ભારતમાં ટીબી નાબૂદ કરવા માટે દર વર્ષે ટીબીના દર્દીઓમાં ૧૦ ટકાનો ઘટાડો કરવાનો લક્ષ્યાંક નક્કી કર્યો છે. સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, ટીબીના ૩૨% દર્દીઓ એક વર્ષમાં સાજા થયા છે, પરંતુ સામે કોરોનાને કારણે દર્દીઓની સંખ્યામાં પણ ઝડપથી વધારો થયો છે.

ટીબીના દર્દીઓ માટે સરકાર દ્વારા ખાસ કાર્યક્રમ

સરકાર ટીબીના દર્દીઓ માટે પાણીની જેમ પૈસા પણ વેડફી રહી છે. ૨૦૧૮થી ડિસેમ્બર ૨૦૨૨ સુધીમાં, ની-ક્ષય પોષણ યોજના હેઠળ ૭૧ લાખ ટીબી દર્દીઓને ૨ હજાર ૯૦ કરોડ રૂપિયા આપવામાં આવ્યા છે. ગયા વર્ષે ૧ કરોડ ૪૦ લાખ સ્પુટમ ટેસ્ટ અને ૫૮ લાખ ન્યુક્લીક એસિડ એમ્પ્લીફિકેશન ટેસ્ટ કરવામાં આવ્યા હતા, જેનો ખર્ચ સરકારે ઉઠાવ્યો હતો. આ પરીક્ષણો દ્વારા ૬,૩૧,૬૮૩ (૪.૫%) દર્દીઓમાં ટીબીની પુષ્ટિ થઈ હતી. આ ઉપરાંત, 'ની-ક્ષય મિત્ર યોજના' રજૂ કરવામાં આવી હતી, જેમાં લોકોને ટીબીના દર્દીઓને દત્તક લેવા અને તેમની સારવારનો ખર્ચ ઉઠાવવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું. આ યોજના હેઠળ જાન્યુઆરી ૨૦૨૩ સુધીમાં ૫૮ હજાર લોકોએ ૯ લાખ ટીબી દર્દીઓને સારવાર અને ખોરાક આપવાની જવાબદારી લીધી છે. સરકારે તમામ રાજકીય પક્ષો અને નેતાઓને પોતપોતાના વિસ્તારોમાં ટીબીના દર્દીઓની સારવાર પર કામ કરવાની અપીલ પણ કરી હતી.