પ્રાણીપ્રેમીઓમાં ઉત્સાહ, પ્રોજેક્ટ લાયન હેઠળ સિંહો માટે સેટેલાઇટ હેબીટેશન અને પ્રોટેક્શન ઝોનની દરખાસ્ત


જૂનાગઢ, અમરેલી, જામનગર, પોરબંદર, ગીર સોમનાથ, રાજકોટ, ભાવનગર, બોટાદ, અમદાવાદ અને સુરેન્દ્રનગર હવે ‘કેસરી’નો વિસ્તાર

રાજ્ય સરકારના સંરક્ષણ પ્રયાસો માટે હેઠળ જંગલના રાજા પોતાના સામ્રાજ્યમાં સતત વધારો કરી રહ્યા છે. આ મહિનાની શરૂઆતમાં કુતિયાણામાં સિંહણ અને તેના બચ્ચા સાથે જોવા મળી હતી, પોરબંદર ગુજરાતનો દસમો જિલ્લો છે જ્યાં એશિયાટિક સિંહોએ તેમની હાજરી દર્શાવી છે. લગભગ ૫૫ વર્ષ પહેલાં, રાજ્યમાં ૧૭૭ સિંહો હતા, જે જૂનાગઢ જિલ્લા પૂરતા સીમિત હતા. ૧૮ વર્ષ પહેલા સુધી, ૨૦૧૦ ની વસ્તી ગણતરી મુજબ ૪૧૧ સિંહો હતા જે માત્ર ત્રણ જિલ્લામાં ફરતા હતા.

આજે, રાજ્યમાં છેલ્લી વસ્તી ગણતરી મુજબ ૬૭૪ સિંહો છે, અને મોરબી અને દેવભૂમિ દ્વારકાને બાદ કરતાં સૌરાષ્ટ્રના લગભગ તમામ જિલ્લાઓમાં તેમના પગના નિશાન જોવા મળી ચુક્યા છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે તેમની વસ્તી વૃદ્ધિ વાર્ષિક ધોરણે ૫% છે, સિંહોનું સામ્રાજ્ય વિસ્તરીત થઇ રહ્યું છે. એકંદરે, એશિયાટીક સિંહોએ ૧૦ જિલ્લાઓને આવરી લીધા છે, જેમાં જૂનાગઢ, અમરેલી, જામનગર, પોરબંદર, ગીર સોમનાથ, રાજકોટ, ભાવનગર, બોટાદ, અમદાવાદ અને સુરેન્દ્રનગરનો સમાવેશ થાય છે. આ દૃશ્ય બે દાયકા પહેલા સુધી સંરક્ષણવાદીઓ માટે કલ્પનાની બહાર હતું. પોરબંદર સિંહોની હાજરી નોંધાવનાર દસમો જિલ્લો છે.

૧૯૬૮ માં, જ્યારે વન વિભાગ દ્વારા પ્રથમ વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવામાં આવી હતી, ત્યારે રાજ્યમાં ૧૭૭ સિંહો હતા, જે બધા ગીર અભયારણ્યમાં હતા. ૧૯૯૦ ના દાયકા સુધી, તેઓ ગીર અને આસપાસના વિસ્તારોમાં રહ્યા. ૨૦૧૩માં જામનગરના કાલાવડમાં એક પુખ્ત સિંહ પ્રવેશ્યો, પણ તે પ્રાણી માટે નવો પ્રદેશ હોવાથી તેને રેસ્ક્યુ કરી ગીર પરત લાવવામાં આવ્યો હતો.

જો કે, આ મહિનાના પ્રથમ સપ્તાહમાં, પોરબંદરના કુતિયાણામાં પ્રથમ વખત રેડિયોકોલરવાળી સિંહણ અને એક વર્ષનું બચ્ચું જોવા મળ્યું હતું. આ સિંહણને અગાઉ પીપાવાવમાંથી બચાવીને તુલશીશ્યામ વિસ્તાર પાસેના જંગલમાં છોડી દેવામાં આવી હતી. આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં બરડા ડુંગરમાં એક અલગ નર સિંહની હાજરી નોંધાઈ હતી. ગીર અભયારણ્યની પૂર્વ તરફ, સિંહોએ હમણાં જ બોટાદને પોતાનું ઘર બનાવ્યું છે. થોડા સમય પહેલા સિંહો અમદાવાદ જિલ્લાના ધંધુકાની નજીક પણ આવ્યા હતા પરંતુ ત્યાંથી પાછા ફર્યા હતા.

૨૦૧૦ અને ૨૦૨૦ ની વચ્ચે, સિંહોની વસ્તીમાં ૨૬૩નો વધારો થયો છે. નવા પ્રદેશોમાં જાજરમાન પ્રાણીઓ જોવા મળતાં, સંરક્ષણવાદીઓએ તેમના માટે સેટેલાઇટ વસવાટની દરખાસ્ત કરી છે, મુખ્ય મુખ્ય વન સંરક્ષક (વન્યજીવ) નિત્યાનંદ શ્રીવાસ્તવે કહ્યું કે, "સિંહો ફેલાઈ રહ્યા છે. અમે તેમની નજીકથી દેખરેખ રાખી રહ્યા છીએ. તેઓએ પુલ, હાઈવે અને ચેકડેમ ઓળંગ્યા છે. અમને આશ્ચર્ય થયું જ્યારે એક સિંહ પોરબંદરના માધવપુર ઘેડમાં ઘૂસી ગયો અને દુકાનો, સંસ્થાઓ વાળા વિસ્તારમાં રસ્તા પર બેસી ગયો."

વન વિભાગના જણાવ્યા અનુસાર, ગુજરાતમાં સિંહોની વસ્તી ૨૦૪૭ સુધીમાં ૨૬૦૦ના આંકને વટાવી જવાની ધારણા છે, જેમાં વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર ૫% છે. પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલયના સૂત્રોનો અંદાજ છે કે જો ગુજરાતમાં સિંહોની વસ્તી વાર્ષિક ૩ ટકાના દરે વધતી રહેશે તો પણ આગામી ૨૫ વર્ષમાં તે ૨૫૦૦નો આંકડો પાર કરી જશે તેવી ધારણા છે.

પ્રોજેક્ટ લાયન હેઠળ, ભાવનગરમાં ઉમથ વિરડી, ગીર, ગિરનાર, મિતિયાળા, જેસોર હિપાવાડી અને હિંગોળગઢ, રાજુલાથી જાફરાબાદ અને મહુવા સુધીનો દરિયાકાંઠાનો પટ્ટો અને અન્યમાં સિંહો માટે સેટેલાઇટ વસવાટની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે. જામનગર, પોરબંદરમાં બાબરા વિરડી અને દેવભૂમિ દ્વારકામાં આલેચમાં સિંહો માટે પ્રોટેક્શન ઝોનની રચનાની પણ માંગ કરવામાં આવી છે.