વિશ્વ આદિવાસી દિવસ દર વર્ષે 9 ઓગસ્ટના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. આદિવાસી વસ્તીના અધિકારોને પ્રોત્સાહન આપવા અને તેમની સમસ્યાઓ તરફ ધ્યાન દોરવા માટે આ દિવસ વિશ્વભરમાં ઉજવવામાં આવે છે.

ભારતમાં આદિવાસી વસ્તી અનુસૂચિત જનજાતિ હેઠળ આવે છે. દેશમાં શિક્ષણ અને રોજગાર ક્ષેત્રે અનુસૂચિત જનજાતિની સ્થિતિ શું છે, તેનો અંદાજ સરકાર દ્વારા બે દિવસ પહેલા લોકસભામાં આપવામાં આવેલા જવાબ પરથી લગાવી શકાય છે.

બીજેપી સાંસદ કનકમલ કટારાએ લોકસભામાં પૂછ્યું કે શૈક્ષણિક રીતે પછાત આદિવાસીઓની સાક્ષરતા અને રોજગાર દરની વિગતો શું છે? અન્ય પ્રશ્નમાં, સામાજિક અને શૈક્ષણિક રીતે પછાત આદિવાસીઓના સશક્તિકરણ માટે ચાલી રહેલા પ્રોજેક્ટ્સની વિગતો શું છે

આદિજાતિ બાબતોના રાજ્ય મંત્રી રેણુકા સિંહ સરુતાએ સોમવારે (7 ઓગસ્ટ) બીજેપી સાંસદના પ્રશ્નોના જવાબ આપ્યા. મંત્રી દ્વારા આપવામાં આવેલા જવાબમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું કે 2011ની વસ્તી ગણતરી મુજબ, અનુસૂચિત જનજાતિના સંદર્ભમાં કુલ પુરૂષ અને સ્ત્રી વસ્તીનો સાક્ષરતા દર અનુક્રમે 59%, 68.5% અને 49.4% હતો.

એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે આંકડા અને કાર્યક્રમ અમલીકરણ મંત્રાલયના રાષ્ટ્રીય આંકડાકીય કાર્યાલય દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા સામયિક શ્રમ દળ સર્વે (PLFS) 2020-21 અનુસાર, અનુસૂચિત જનજાતિમાં પુરુષ અને સ્ત્રી સાક્ષરતા દર અનુક્રમે 71.6%, 79.8% અને 63.1 %.છે.

અનુસૂચિત જનજાતિ માટે બેરોજગારીનો દર ગ્રામીણ, શહેરી અને ગ્રામીણ + શહેરી સ્તરમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યો હતો. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે PLFS 2020-21ના અહેવાલ મુજબ, ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં અનુસૂચિત જનજાતિ માટે બેરોજગારીનો દર પુરુષો માટે 3.2 ટકા, સ્ત્રીઓ માટે 1.0 ટકા અને વ્યક્તિઓ માટે 2.3 ટકા છે.

શહેરી વિસ્તારોમાં આ આંકડો પુરુષો માટે 7.7 ટકા, સ્ત્રીઓ માટે 6.3 ટકા અને પુરુષો માટે 7.3 ટકા છે. તે જ સમયે, ગ્રામીણ + શહેરી સ્તરે 3.7 ટકા પુરુષો અને 1.3 ટકા સ્ત્રીઓ બેરોજગાર છે.

અનુસૂચિત જનજાતિના સામાજિક-આર્થિક ઉત્થાનના હેતુથી ચલાવવામાં આવતી કેટલીક વિકાસ કાર્ય યોજનાઓ અને કાર્યક્રમોનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જે આ મુજબ છે- મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી અધિનિયમ, પ્રધાન મંત્રી આવાસ યોજના-ગ્રામીણ, સમગ્ર શિક્ષા, જલ જીવન મિશન/રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ પીવાના પાણી મિશન, આયુષ્માન ભારત - પ્રધાન મંત્રી જન આરોગ્ય યોજના, પ્રધાન મંત્રી પોષણ શક્તિ નિર્માણ, દીન દયાલ અંત્યોદય યોજના - રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશન, રાષ્ટ્રીય સામાજિક સહાય કાર્યક્રમ, 10,00,000,000 FPOKs ની રચના અને પ્રોત્સાહન , સ્વનિર્ભર ભારત રોજગાર યોજના વગેરે.