શહેરીકરણથી ભારતીય શહેરોમાં ગરમીમાં ૬૦ ટકા વધારો થયો

  • May 24, 2024 10:51 AM 
Aajkaal Daily (Desh Pardesh Ni Aajkaal)


ભારતીય શહેરોમાં વધતું તાપમાન પણ નવા પડકારો સર્જી રહ્યું છે. આનું જીવતં ઉદાહરણ તાજેતરમાં દિલ્હીમાં પ્રકાશમાં આવ્યું યારે ભારે ગરમી અને હીટવેવને કારણે ઉનાળાના વેકેશન માટે શાળાઓ વહેલી બધં કરવી પડી. નોંધનીય છે કે દિલ્હીમાં પારો ૪૭.૪ ડિગ્રી સેલ્સિયસ પર પહોંચી ગયો હતો. સંશોધકોના મત મુજબ માત્ર શહેરીકરણથી જ ભારતીય શહેરોમાં ગરમીમાં ૬૦ ટકા વધારો થયો છે.

સંશોધકો માને છે કે ગ્રામીણ અને બિન–શહેરી વિસ્તારોમાં તાપમાન વધવા પાછળનું કારણ પ્રાદેશિક આબોહવા પરિવર્તન છે. તે જ સમયે, શહેરોના વધતા તાપમાન માટે હવામાન પરિવર્તન અને શહેરીકરણ બંને જવાબદાર છે. આનો અર્થ એ છે કે શહેરોમાં વધેલા કોંક્રિટ અને જમીનના ઉપયોગમાં ફેરફાર વધારાની ગરમી પેદા કરી રહ્યા છે.

ઇન્ડિયન ઇન્સ્િટટૂટ આફ ટેકનોલોજી (આઈઆઈટી), ભુવનેશ્વર સાથે સંકળાયેલા સંશોધકોનો દાવો છે કે માત્ર શહેરીકરણથી જ ભારતીય શહેરોમાં ગરમીમાં ૬૦ ટકા વધારો થયો છે. તેમના મતે, પૂર્વ ભારતના ટિયર–૨ શહેરો આનાથી સૌથી વધુ પ્રભાવિત છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઓડિશાના ભુવનેશ્વરમાં શહેરીકરણે વોમિગમાં ૯૦ ટકા યોગદાન આપ્યું છે.

જો આપણે આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો ૨૦૫૦ સુધીમાં શહેરી વસ્તી બમણી થઈ શકે છે. એવો અંદાજ છે કે તે સમયે ભારતમાં લગભગ ૮૦ કરોડ લોકો શહેરોમાં રહેતા હશે. પરિણામે, તે વિશ્વનો સૌથી ઝડપથી વિકસતો શહેરી વિસ્તાર બનશે. ૨૦૫૦ સુધીમાં ઉર્જા માંગમાં સૌથી વધુ વૃદ્ધિ સાથે ભારત સૌથી ઝડપથી વિકસતું મુખ્ય અર્થતત્રં બનવાનો પણ અંદાજ છે. વૃદ્ધિના આ સ્તરને ટેકો આપવા માટે, મોટા પ્રમાણમાં ઇન્ફ્રાસ્ટ્રકચર બનાવવામાં આવશે, જે ઉત્સર્જનમાં વધારો કરશે. આ સ્થાનિક અને પ્રાદેશિક વાતાવરણને પણ અસર કરશે.

અભ્યાસના પરિણામો નેચર સિટીઝ નામની આંતરરાષ્ટ્ર્રીય જર્નલમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા છે. જે રીતે શહેરોમાં વૃક્ષો, લીલાછમ વિસ્તારો અને તળાવોને આવરી લઈને કોંક્રીટનું જંગલ વધી રહ્યું છે. શહેરોના સામાન્ય લોકો તેનું પરિણામ ભોગવી રહ્યા છે. એટલું જ નહીં, વૃક્ષોના ઠંડા છાંયડાને બદલે એર કંડિશનર જેવા મશીનો પર વધતી જતી નિર્ભરતા પણ ભારતીય શહેરોમાં ગરમીનું કારણ બની રહી છે.

આ અભ્યાસમાં, સંશોધકોએ છેલ્લા બે દાયકા દરમિયાન ભારતના ૧૪૧ મોટા શહેરોમાં વધતા તાપમાન પર શહેરીકરણ અને સ્થાનિક વાતાવરણમાં થતા ફેરફારોની અસરોનો અભ્યાસ કર્યેા છે. તેઓએ આ શહેરોની સીમાઓને મેપ કરવા માટે સેટેલાઇટ ડેટાનો ઉપયોગ કર્યેા છે.
આ શહેરોમાં વધતા તાપમાનના ટ્રેન્ડને જાણવા માટે ૨૦૦૩ અને ૨૦૨૦ વચ્ચે નાસાના મોડીસ એકવા સેટેલાઇટમાંથી મેળવેલા ડેટાની મદદ લેવામાં આવી છે. આ ઉષ્ણતામાન ડેટા જમીનની સપાટીની નજીક વધતા તાપમાનના ટ્રેન્ડ દર્શાવે છે. તેમની મદદથી, સંશોધકોએ શહેરો અને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વધતા તાપમાનના વલણોની તુલના કરી છે.

એવો અંદાજ છે કે ૨૦૫૦ સુધીમાં વિશ્વની ૬૮ ટકા વસ્તી શહેરોમાં રહેતી હશે. સામાજિક પ્રગતિની નિશાની ગણાતી હોવા છતાં, ઝડપી બિનઆયોજિત શહેરીકરણે વિશ્વના ઘણા ભાગોમાં પર્યાવરણ માટે ગંભીર ખતરો ઉભો કર્યેા છે. માણસ પોતે પણ આનાથી સુરક્ષિત નથી

વિશ્ર્વમાં એવી જગ્યાઓ પણ છે કેજ યાં તાપમાન ૫૧થી ૫૫ ડિગ્રી સુધી જાય છે
નવી દિલ્હી : ઉત્તર ભારતમાં આ સમયે ભારે ગરમી પડી રહી છે. ખાસ કરીને દિલ્હી અને ઉત્તર પ્રદેશના લોકો દિવસ દરમિયાન બહાર જવાનું વિચારીને પણ ડરે છે.બીજી તરફ ગુજરાતમાં પણ ગરમી ભુક્કા કાઢી રહી છે ત્યારે વિશ્વની અમુક જગ્યા વિષે જાણવું રસપ્રદ થઈ પડશે કે ત્યાં ૫૧ થી ૫૫ ડિગ્રી ગરમી તો સામાન્ય હોય.૨ જ કલાકમાં માણસ સુકાઈ જ જાય, એટલે કે શરીરમાં પાણીની તીવ્ર અછત સર્જાય. અહી એ જગ્યા વિશે વાત ચાલી રહી છે કે તેના વિશે એવું કહેવામાં આવે છે કે જો કોઈ વ્યકિતને અહીં એક દિવસ માટે તડકામાં છોડી દેવામાં આવે તો તે સુકાઈ જાય છે.
ડેથ વેલી સિવાય દુનિયામાં એવી ઘણી જગ્યાઓ છે યાં અતિ ભારે ગરમી પડે છે. આ જગ્યાઓમાંથી એક ઈરાનનું બંદર–એ–મશહર છે. ઘણી વખત અહીં તાપમાન ૫૧ ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી પહોંચી ગયું છે. એવું કહેવાય છે કે આ સ્થાન પર વિશ્વમાં સૌથી વધુ તાપમાન છે. ન્યૂઝ૯ના રિપોર્ટ અનુસાર, વર્ષ ૧૯૩૧માં અહીંનું તાપમાન ૫૭ ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી પહોંચી ગયું હતું. યારે ૧૯૯૬માં અહીંનું તાપમાન ૪૦ દિવસ સુધી ૪૯ ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી રહ્યું હતું. આ કેલિફોર્નિયાના પૂર્વમાં આવેલો રણ વિસ્તાર છે. આ જગ્યા વિશે એક વાત એ પણ કહેવાય છે કે અહીં મોટા પથ્થરો પોતાની મેળે સરકતા રહે છે



લાઈક અને ફોલો કરો અમારું ફેસબુક પેજ FACEBOOK - AAJKAALDAILY


ફોલો કરો અમારું ઇન્સ્ટાગ્રામ INSTAGRAM - AAJKAALDAILY


સબસ્ક્રાઈબ કરો અમારી યૂ ટ્યૂબ ચેનલ YOUTUBE - AAJKAALDAILY


મહત્વના સમાચારો આપના મોબાઇલમા મેળવવા માટે જોડાઓ અમારા વોટ્સએપ ગ્રૂપમાં  99251 12230  

View News On Application