ભારતના ઈતિહાસમાં 11 મે એ ખૂબ જ ખાસ દિવસ છે, કારણ કે આજે રાષ્ટ્રીય ટેકનોલોજી દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે ભારતે પરમાણુ પરીક્ષણ કર્યું હતું. જો ફિલ્મ પરમાનુઃ ધ સ્ટોરી ઓફ પોખરણ જોઈ હશે, તો જાણતા હશો કે આ ટેસ્ટ એટલી સરળ ન હતી. આ ટેસ્ટ સાથે ભારત વિશ્વના શક્તિશાળી દેશોમાં સામેલ થઈ ગયું હતું. પરંતુ અમેરિકા જેવા શક્તિશાળી દેશોને ટાળીને આ પરીક્ષણ કરવું એટલું સરળ નહોતું. આ પરીક્ષણનો સમગ્ર શ્રેય તે તમામ એન્જિનિયરો, સેના અધિકારીઓ, વૈજ્ઞાનિકો સાથે ભારતના તત્કાલીન વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયી અને પીએમના તત્કાલીન મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક સલાહકાર એપીજે અબ્દુલ કલામને જાય છે. જેમણે ભારતને પરમાણુ પરીક્ષણથી શક્તિશાળી બનાવ્યો.

પરમાણુ પરીક્ષણ

રાજસ્થાનના પોખરણમાં કરવામાં આવેલા ત્રણ પરમાણુ પરીક્ષણો બાદ 11 મેને રાષ્ટ્રીય ટેકનોલોજી દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આજે 11 મે 1998 ના રોજ પોખરણની ધરતી પર ન્યુક્લિયર ટેસ્ટ II ને 26 વર્ષ થઈ ગયા છે. ઉલ્લેખનીય છે કે ભારતે પોખરણ ફિલ્ડ ફાયરિંગ રેન્જના ખેતોલાઈ ગામ પાસે ત્રણ પરમાણુ પરીક્ષણ કર્યા હતા. પોખરણમાં કરાયેલા આ પરમાણુ પરીક્ષણને ઓપરેશન શક્તિ નામ આપવામાં આવ્યું હતું.

એક પછી એક ત્રણ વિસ્ફોટ થયા

26 વર્ષ પહેલા આ દિવસે ખેતોલાઈથી 5 કિમી દૂર ફાયરિંગ રેન્જમાં એક પછી એક ત્રણ ટેસ્ટ કરવામાં આવ્યા હતા. આ વિસ્ફોટ એટલો જોરદાર હતો કે સમગ્ર વિસ્તાર ગૂંજી ઉઠ્યો હતો અને વિસ્ફોટના વાદળ આકાશ તરફ દેખાતા હતા. આ પછી વૈજ્ઞાનિકોએ 13 મેના રોજ પરમાણુ પરીક્ષણ કર્યું.

અમેરિકાની તકેદારી કામે લાગી નહીં

તત્કાલિન વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીએ પણ પરમાણુ પરીક્ષણ બાદ બ્લાસ્ટ સ્થળની મુલાકાત લીધી હતી. જ્યારે ભારતે વિશ્વ સમક્ષ જાહેરાત કરી કે તેની પાસે પરમાણુ શક્તિ છે ત્યારે આખી દુનિયા સ્તબ્ધ થઈ ગઈ હતી કારણ કે અમેરિકા સહિત કોઈપણ દેશની ગુપ્તચર એજન્સીને તેની કોઈ જાણ નહોતી.

આ પરીક્ષણ પછી અમેરિકાની CIA એજન્સીએ પણ સ્વીકાર્યું કે ભારત સરકાર અમેરિકા સહિત વિશ્વની ગુપ્તચર એજન્સીઓને ચકમો આપવામાં સફળ રહી છે. કારણ કે તે સમયે અમેરિકાની ગુપ્તચર સંસ્થા સીઆઈએ ક્ષણે ક્ષણે ભારત પર નજર રાખતી હતી. આટલું જ નહીં, CIAએ કરોડો રૂપિયા ખર્ચીને ભારતની નજીકથી સુરક્ષા કરવા માટે સેટેલાઇટ ઇન્સ્ટોલ કર્યા હતા. પરંતુ આ તમામ પડકારો છતાં ભારતે પોખરણની ધરતી પર ઓપરેશન ‘શક્તિ’ સફળતાપૂર્વક પાર પાડયું હતું.

માત્ર પોખરણ શા માટે?

ઘણા લોકોના મનમાં આ સવાલ આવે છે કે સરકારે માત્ર પોખરણમાં જ ટેસ્ટ કેમ કરાવ્યો? ત્યારે ત્યાંના નાગરિકોની સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને ભારત સરકારે એવી જગ્યા પસંદ કરી હતી જ્યાં કોઈ વસ્તી નથી. આ જ કારણ છે કે પરમાણુ પરીક્ષણ કરવા માટે પોખરણને પસંદ કરવામાં આવ્યું હતું. પોખરણ એ જેસલમેરથી 110 કિમી દૂર જેસલમેર-જોધપુર રોડ પર આવેલું એક શહેર છે. પરીક્ષણ દરમિયાન પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ એપીજે અબ્દુલ કલામ સહિત તમામ એન્જિનિયરો અને વૈજ્ઞાનિકોએ સેનાનો યુનિફોર્મ પહેર્યો હતો અને દરેકના નામ અને કોડ અલગ-અલગ હતા. આટલા સંઘર્ષો પછી 11 મેના રોજ બપોરે 3.45 વાગ્યે ભારત પરમાણુ શક્તિ ધરાવતો દેશ બન્યો હતો.