​​​​​​​હરિદ્વાર એ ભારતનું એક પવિત્ર ધાર્મિક સ્થળ છે જે ગંગાના કિનારે ઉત્તરાખંડ રાજ્યમાં આવેલું છે. દર વર્ષે વિશ્વભરમાંથી લાખો શ્રદ્ધાળુઓ હરિદ્વાર પહોંચે છે. હરિદ્વારમાં હરકી પૈડી સહિત ઘણા ઘાટ અને મંદિરો છે, જ્યાં ભક્તો દર્શન કરવા આવે છે.

હરિદ્વાર

હરિ દ્વાર એટલે હરિનો દરવાજો. હિન્દુ ધર્મમાં હરિને ભગવાન વિષ્ણુ કહેવામાં આવે છે. ઉત્તરાખંડના ચાર ધામોમાંથી એક બદ્રીનાથ ભગવાન વિષ્ણુનું મંદિર પણ છે. તેથી હરિદ્વારને ભગવાન વિષ્ણુ સુધી પહોંચવાનું પ્રવેશદ્વાર પણ કહેવામાં આવે છે. હરિદ્વારનો સૌથી વિશેષ ઘાટ, હરકી પૈડી, જેને બ્રહ્કુંડ કહેવામાં આવે છે. હિંદુ ધર્મની માન્યતાઓ અનુસાર સમુદ્ર મંથનથી મેળવેલ અમૃત અહીં જ પડ્યું હતું.

ભગવાન માટે પ્રવેશદ્વાર

ઉત્તરાખંડને દેવભૂમિ કહેવામાં આવે છે. કારણ કે કેદારનાથ, બદ્રીનાથ, યમુનોત્રી, ગંગોત્રીના ચાર ધામો સિવાય અહીં સેંકડો પ્રાચીન મંદિરો છે. આ તમામ મંદિરોનો ઈતિહાસ હજારો વર્ષ જૂનો છે પરંતુ ઉત્તરાખંડના ગઢવાલ ક્ષેત્રમાં આવેલા આ મંદિરોમાં પ્રવેશવા માટે હરિદ્વાર થઈને આવવું પડે છે, તેથી તેને ભગવાનનું દ્વાર પણ કહેવામાં આવે છે.

માયાપુરી

હરિદ્વારનું સૌથી જૂનું નામ માયાપુરી છે. આ સ્થાનની ગણતરી સાત મોક્ષદાયિની પુરીઓમાં થાય છે. આ ઉપરાંત પ્રાચીનકાળમાં હરિદ્વારને ગંગાદ્વાર પણ કહેવામાં આવે છે. કારણ કે પહાડોમાંથી નીકળ્યા બાદ હરિદ્વાર પણ ગંગાના મેદાનમાં આવે છે.

હર કી પૈડી ઘાટ

હરિદ્વારનો સૌથી પ્રસિદ્ધ હર કી પૈડી ઘાટ વિક્રમાદિત્ય દ્વારા તેમના ભાઈ ભર્તૃહરીની યાદમાં બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ જ ઘાટ પર રાજા શ્વેતાએ ભગવાન વિષ્ણુની તપસ્યા કરી હતી, જ્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ તેમની સમક્ષ હાજર થઈને વરદાન માંગ્યું, ત્યારે રાજા શ્વેતએ કહ્યું કે આ સ્થાન ભગવાનના નામ પર રાખવું જોઈએ. કહેવાય છે કે ત્યારથી હર કી પૈડીના પાણીને બ્રહ્મ કુંડ કહેવામાં આવે છે.

હર કી પૈડી ઘાટની પાછળ બલવા પર્વત પર મનસાદેવી માનું મંદિર છે. ગંગા નદીની બીજી બાજુ, ચંડી દેવી મંદિર નીલ પર્વત પર બનેલું છે. ચંડી દેવીનું મંદિર કશ્મીરના રાજા સુચેતસિંહે 1929 એડીમાં બનાવ્યું હતું. હરિદ્વારમાં માયા દેવીનું મંદિર છે, જે ભારતના મુખ્ય 51 શક્તિપીઠોમાંનું એક છે. આ મંદિરમાં માતા સતીનું હૃદય અને નાભિ પડી હતી.