પથ્થરમાંથી બનેલા જાદુઈ અને સંગીતના સ્તંભો કર્ણાટકના હમ્પીમાં હાજર છે. તુંગભદ્રા નદીના કિનારે આવેલું, તે હજારો એકરમાં ફેલાયેલું મંદિરો અને સ્મારકોથી ભરેલું વિશાળ સંકુલ છે. આ થાંભલાઓમાં આવા ગ્રેનાઈટ પથ્થરોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે, જે સંગીતની ક્ષમતા ધરાવે છે.

આ સંગીતના સ્તંભો વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત

હમ્પીનું વિઠ્ઠલ મંદિર કળાનું એક ભવ્ય ઉદાહરણ છે, જે સંપૂર્ણપણે છિદ્રિત સ્થાનિક ગ્રેનાઈટથી બનેલું છે. આજે પણ એવા ઘણા સ્તંભો છે જેમાં ઘણા ગુણો છે, અને આ ગુણધર્મો જ તેમને સંગીતના સ્તંભ બનાવે છે. ગ્રેનાઈટ પથ્થરમાંથી કોતરવામાં આવેલા આ 56 સ્તંભોમાં ઘણા સ્તંભો છે. કેટલાકે તો તેમાં મૂર્તિઓ પણ બનાવી છે.

આ મંદિર 15મી સદીમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું

હમ્પીના આ પથ્થરોમાં ઓર્થોક્લેઝ જેવા અનન્ય સ્ફટિકીય બંધારણવાળા ખનિજો હોય છે. હમ્પીની આ ગુણવત્તાનું કારણ બીજું કંઈ નથી પરંતુ આ સ્તંભોના વ્યાસ અને લંબાઈનો ગુણોત્તર છે, જેના કારણે જ્યારે તેઓ વગાડવામાં આવે છે ત્યારે અવાજ વધુ સારી રીતે સંભળાય છે. તમને જણાવી દઈએ કે, આ સ્તંભો 15મી સદીમાં દેવરાયા બીજાના શાસન દરમિયાન બનાવવામાં આવ્યા હતા. એવું કહેવાય છે કે દેવતા વિઠ્ઠલને અર્પણ કરતી વખતે, આ સ્તંભોના સંગીત પર નૃત્ય કરવામાં આવતું હતું. ઉલ્લેખનીય છે કે અહીં ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા વિઠ્ઠલના રૂપમાં કરવામાં આવે છે.

પ્રાચીન ભારતની કળાનું ભવ્ય ઉદાહરણ

આ જગ્યા જોઈને તમે પણ કહેવા મજબૂર થઈ જશો કે પ્રાચીન ભારતના કારીગરો પાસે કોઈ જવાબ નથી! અહીં તેમણે આ ખૂબ જ વિશિષ્ટ પથ્થરોના ગુણોને તો ઓળખ્યા જ, પરંતુ રંગ મંડપ બનાવતી વખતે તેમણે એવા પથ્થરો પસંદ કર્યા જે ઉત્તમ સંગીત ઉત્પન્ન કરે છે.

વિશ્વભરમાં લિથોપોન નામના અન્ય પત્થરો છે, જેમ કે આફ્રિકાના રોક ગેંગ અને વિયેતનામના ઝાયલોફોન જેવા વાદ્યો છે, પરંતુ આવા સંગીતના સ્તંભો તમને ભાગ્યે જ ક્યાંય જોવા મળશે. એવું કહેવું ખોટું નહીં હોય કે સંગીત ભારતની ધરતીમાં એવી રીતે વસી ગયું છે કે અહીંના પથ્થરો પણ અવાજ ઉત્પન્ન કરે છે.