ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ઇસરો) તેના સ્પેસ ડોકિંગ પ્રયોગ (SpaDeX) મિશન સાથે ઇતિહાસ રચવા માટે તૈયાર છે. આ મિશનમાં સામેલ બે ઉપગ્રહો હવે ભ્રમણકક્ષામાં ફક્ત 15 મીટરના અંતરે છે, જે લગભગ 50 ફૂટ જેટલું છે. અગાઉ, ISRO નું અપડેટ ત્યારે આવ્યું જ્યારે 10 જાન્યુઆરીએ, આ ઉપગ્રહો SDX01 (ચેઝર) અને SDX02 (લક્ષ્ય) વચ્ચેનું અંતર 230 મીટર હતું. આ મિશનનો ઉદ્દેશ્ય અવકાશમાં ડોકીંગ ટેકનોલોજીનું પ્રદર્શન કરવાનો છે. જે ભારતના ભવિષ્યના અવકાશ મિશન માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

ઇસરોએ ઉપગ્રહો નજીક આવવા પર ખુશી વ્યક્ત કરી અને કહ્યું કે 15 મીટરના અંતરે એકબીજાને વધુ સ્પષ્ટ રીતે જોઈ શકીએ છીએ. આપણે ફક્ત ૫૦ ફૂટ દૂર છીએ, અને એક રોમાંચક મુલાકાત માટે તૈયાર છીએ.

એજન્સી હવે ભારતીય ગ્રાઉન્ડ સ્ટેશનોને વાસ્તવિક ડોકીંગ પ્રયોગ માટે સંકેતો મળે તેની રાહ જોઈ રહી છે. આ પ્રયોગ પહેલા 7 જાન્યુઆરીના રોજ થવાનો હતો પરંતુ ટેકનિકલ સમસ્યાઓના કારણે તેને 9 જાન્યુઆરી સુધી મુલતવી રાખવામાં આવ્યો હતો.

30 ડિસેમ્બર 2024 ના રોજ શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી PSLV C60 રોકેટ દ્વારા સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કરાયેલ SpaDeX મિશનને 2 નાના ઉપગ્રહો સાથે લઈ જવામાં આવ્યું છે, જેનું વજન લગભગ 220 કિલો છે. આને 475 કિલોમીટરની ઊંચાઈએ ગોળાકાર ભ્રમણકક્ષામાં મોકલવામાં આવ્યા છે.

સ્પેડેક્સ મિશન શું છે?

આ મિશનમાં બે ઉપગ્રહો છે. પહેલું ચેઝર છે અને બીજું ટાર્ગેટ છે. ચેઝર ઉપગ્રહ લક્ષ્યને પકડી લેશે. તેની સાથે ડોક કરશે. આ સિવાય, તેમાં એક વધુ મહત્વપૂર્ણ કસોટી હોઈ શકે છે. ઉપગ્રહમાંથી એક રોબોટિક હાથ નીકળ્યો છે જે હૂકનો ઉપયોગ કરીને, એટલે કે બાંધેલી રીતે, લક્ષ્યને પોતાની તરફ ખેંચશે. આ લક્ષ્ય એક અલગ ક્યુબસેટ હોઈ શકે છે. આ પ્રયોગ દ્વારા, ભવિષ્યમાં, ISRO ને એવી ટેકનોલોજી મળશે જે તેની ભ્રમણકક્ષા છોડીને અલગ દિશામાં આગળ વધી રહેલા ઉપગ્રહને પાછો લાવશે. વધુમાં, ઇન-ઓર્બિટ સર્વિસિંગ અને રિફ્યુલિંગનો વિકલ્પ પણ ખુલશે. સ્પેડેક્સ મિશનમાં બે અલગ-અલગ અવકાશયાન અવકાશમાં જોડાશે.

ભારત વિશ્વનો ચોથો દેશ બન્યો

ઇસરોએ જણાવ્યું હતું કે જ્યારે એક જ મિશનના ઉદ્દેશ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે અનેક રોકેટ લોન્ચની જરૂર પડે છે ત્યારે આ ટેકનોલોજી જરૂરી છે. જો આ મિશન સફળ થશે, તો ભારત આ ટેકનોલોજી મેળવનાર વિશ્વનો ચોથો દેશ બનશે. અત્યાર સુધી ફક્ત અમેરિકા, ચીન અને રશિયા પાસે જ આ ટેકનોલોજી છે.

સ્પેસ ડોકીંગ શું છે?

સ્પેસ ડોકીંગ એક એવી પ્રક્રિયા છે જેમાં બે અવકાશયાન અથવા ઉપગ્રહો એકબીજાની ખૂબ નજીક આવે છે અને એકબીજા સાથે જોડાય છે. આ એક જટિલ તકનીકી પ્રક્રિયા છે, જેનો ઉપયોગ ખાસ કરીને અવકાશ મિશનમાં થાય છે. ડોકીંગનો મુખ્ય હેતુ ડેટા શેર કરવા, પાવર સ્ત્રોતોને કનેક્ટ કરવા અથવા ચોક્કસ મિશન હાથ ધરવા માટે બે ઉપગ્રહોને એકબીજા સાથે જોડવાનો છે. સ્પેસ ડોકીંગ દરમિયાન, એક અવકાશયાનને બીજા અવકાશયાનની નજીક લાવવું પડે છે અને નિયંત્રિત રીતે જોડવું પડે છે, જેથી કોઈ નુકસાન ન થાય. આ પ્રક્રિયા ભવિષ્યના મિશન માટે મહત્વપૂર્ણ છે, જેમ કે અવકાશમાં લાંબા ગાળાના સ્ટેશન બનાવવા, ચંદ્ર અથવા મંગળ પર મિશન મોકલવા અને અવકાશયાત્રીઓને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ લઈ જવામાં.