રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (આરબીઆઈ) હવે જૂની, ફાટેલી અને ચલણમાંથી બહાર નીકળી ગયેલી નોટોને ફક્ત સળગાવવા કે પીગાળવાને બદલે પર્યાવરણને અનુકૂળ રીતે ફરીથી ઉપયોગમાં લેવાની યોજના બનાવી રહી છે. આરબીઆઈએ તેના તાજેતરના વાર્ષિક અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે, આ નોટોનો ઉપયોગ હવે પાર્ટિકલ બોર્ડ બનાવવા માટે કરવામાં આવશે, જેનો ઉપયોગ ખુરશીઓ, ટેબલ અને અન્ય ફર્નિચર બનાવવા માટે થઈ શકે છે.

દર વર્ષે, રિઝર્વ બેંકને 15,000 ટનથી વધુ ચલણી નોટો મળે છે જે જૂની, ફાટેલી અથવા અન્ય કારણોસર ચલણમાંથી બહાર કાઢવામાં આવે છે. અત્યારસુધી, આ નોટો સળગાવીને અથવા સડીને નાશ પામતી હતી. આ પ્રક્રિયા માત્ર ખર્ચાળ જ નહોતી પણ પર્યાવરણ માટે પણ હાનિકારક હતી.

આરબીઆઈએ હવે પાર્ટિકલ બોર્ડ બનાવતી કંપનીઓનો સંપર્ક કર્યો છે. આ યોજના હેઠળ, આરબીઆઈ આ ક્ષતિગ્રસ્ત નોટોને બારીક ટુકડાઓમાં રૂપાંતરિત કરશે અને આ કંપનીઓને વેચશે. આનાથી કંપનીઓને સસ્તો અને ટકાઉ કાચો માલ મળશે, જ્યારે આરબીઆઈ માટે વિનાશનો ખર્ચ પણ ઘટશે. આ પ્રક્રિયાથી બેંકને વધારાની આવક પણ મળશે.

આરબીઆઈએ પર્યાવરણના હિતમાં આ પગલું ભર્યું છે. અત્યારસુધી, નોટો બાળવાની અથવા લેન્ડફિલમાં ફેંકવાની પ્રક્રિયા પર્યાવરણ માટે હાનિકારક માનવામાં આવતી હતી. આથી, બેંકે કેન્દ્રીય પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય હેઠળના ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ વુડ સાયન્સ એન્ડ ટેક્નોલોજી પાસેથી આ વિષય પર એક અભ્યાસ કરાવ્યો. અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું કે, જૂની નોટોના ભંગારનો ઉપયોગ પાર્ટિકલ બોર્ડના ઉત્પાદનમાં અસરકારક રીતે થઈ શકે છે.

પાર્ટિકલ બોર્ડ એ એક પ્રકારનું એન્જિનિયર્ડ લાકડું છે જે લાકડાના કટકાઓ, લાકડાનો વહેર અથવા અન્ય રેસા ગુંદર અને રેઝિન સાથે ભેળવીને તૈયાર કરવામાં આવે છે. હવે આમાં જૂની નોટોના ટુકડા પણ સામેલ હશે, જેનો ઉપયોગ ખુરશીઓ, ટેબલ, કબાટ જેવા ટકાઉ ફર્નિચર બનાવવા માટે કરવામાં આવશે.