પિંડદાન એ કોઈપણ પવિત્ર તળાવ પાસે કરી શકાય છે. પરંતુ પુરાણોમાં પિંડ દાન માટે કેટલીક વિશેષ જગ્યાઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. આ જગ્યાઓમાં ગયા ટોપ પર છે. ભગવાન શ્રી રામ પણ તેમના પિતા ચક્રવર્તી મહારાજ દશરથનું શ્રાદ્ધ કરવા માટે આ સ્થાન પર આવ્યા હતા. અન્ય સ્થળોએ જ્યારે પિંડ દાન કરવામાં આવે છે, ત્યારે 'ગયાન દત્તમક્ષયમસ્તુ' મંત્ર સાથે વિશેષ સંકલ્પ લેવામાં આવે છે.

આ મંત્રનો અર્થ એ છે કે આ પિંડ દાનને ગયામાં કરવામાં આવેલ પિંડ દાન માનવું જોઈએ. ગરુડ પુરાણ અને વિષ્ણુ પુરાણમાં ગયાને પિંડદાન માટે શ્રેષ્ઠ સ્થાન માનવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે અહીં કરવામાં આવેલ પિંડ દાન પૂર્વજો દ્વારા સરળતાથી પ્રાપ્ત થાય છે. તેવી જ રીતે વાયુ પુરાણમાં કહેવાયું છે કે ગયા પ્રદેશમાં જે તીર્થસ્થાન ન હોય ત્યાં એક છછુંદરની પણ કિંમત નથી. મત્સ્ય પુરાણમાં ગયાને પિતૃતીર્થ કહેવામાં આવ્યું હતું. આ તીર્થયાત્રા વિશે કહેવામાં આવ્યું છે કે ગયામાં જ્યાં પણ પિંડદાન પૂર્વજોની યાદમાં કરવામાં આવે છે, તેને પિંડવેદી કહેવામાં આવે છે.

લગભગ એક હજાર વર્ષ પહેલા અહીં પિંડની કુલ વેદીઓ 365 હતી. જોકે, હવે તેમની સંખ્યા માત્ર 50 છે. તેમાં શ્રી વિષ્ણુપદ, ફાલ્ગુ નદી અને અક્ષયવતનો સમાવેશ થાય છે. પુરાણોમાં ગયા તીર્થને પાંચ કોસ એટલે કે 15 કિલોમીટર લાંબુ વર્ણવવામાં આવ્યું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે પિંડ દાન આ 15 કિમીની ત્રિજ્યામાં 101 કુળો અને સાત પેઢીઓને સંતુષ્ટ કરે છે. જ્યારે આવું થાય છે, ત્યારે વંશજોને તેમના પૂર્વજોના આશીર્વાદ મળે છે. પિંડ દાન દ્વારા પિતૃઓના દુષણો દૂર થાય તો વંશજોનું કલ્યાણ થાય છે.

ગયા સિવાય, પૌરાણિક ગ્રંથોમાં પિંડ દાન માટેના કેટલાક સ્થળોનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. આમાં દેવભૂમિ હરિદ્વારની નારાયણી શિલાનું નામ પ્રથમ આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં તર્પણ ચઢાવવાથી પિતૃઓને મોક્ષ મળે છે. એ જ રીતે પિંડ દાન પણ મથુરામાં યમુના કિનારે બોધિની તીર્થ, વિશ્રાન્તિ તીર્થ અને વાયુ તીર્થ ખાતે કરવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં તર્પણ ચઢાવવાથી પિતૃઓ પ્રસન્ન થાય છે અને વંશજોને આશીર્વાદ આપે છે. આ ક્રમમાં ત્રીજું સ્થાન મહાકાલ નગરી ઉજ્જૈનમાં શિપ્રાના કિનારે પિંડ દાનનું મહત્વ છે. પ્રયાગરાજના ત્રિવેણી કાંઠે પિંડ દાનનું પણ વિશેષ મહત્વ હોવાનું કહેવાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં સ્નાન કરીને પિંડ દાન અર્પણ કરવાથી પિતૃઓના પાપ ધોવાઈ જાય છે અને જન્મ-મરણના ચક્રમાંથી મુક્તિ મળે છે.

અયોધ્યા અને કાશીમાં પિંડ દાન

 અયોધ્યામાં સરયુના કિનારે અને કાશીમાં ગંગાના કિનારે ભાટ કુંડમાં પૂર્વજો માટે પિંડ દાનનું મહત્વ સમજાવવામાં આવ્યું છે. પૌરાણિક ગ્રંથો અનુસાર, અહીં પિંડ દાન પ્રાપ્ત કર્યા પછી, પૂર્વજો ભગવાનના પરમ ધામમાં જાય છે. એ જ રીતે જગન્નાથ પુરી પણ પિંડ દાન માટે શ્રેષ્ઠ સ્થળ માનવામાં આવે છે. આ સ્થાનો ઉપરાંત રાજસ્થાનના પુષ્કર અને હરિયાણામાં કુરુક્ષેત્રના બ્રહ્મસરોવરમાં ઉત્તર પુરાણ ગ્રંથોમાં પણ પિંડ દાનનું મહત્વ જોવા મળે છે. એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ ઉપરોક્ત સ્થળોએ જઈ શકતો નથી, તો તે તેના નજીકના તળાવ અથવા નદી કિનારે પણ પિંડ દાન આપી શકે છે.