સુપ્રીમ કોર્ટે ગઈકાલે તેલંગાણાના મુખ્યમંત્રી રેવંત રેડ્ડી અને વિધાનસભા અધ્યક્ષને કડક ઠપકો આપ્યો અને કહ્યું કે જો બંધારણની મજાક ઉડાવવામાં આવશે તો સુપ્રીમ કોર્ટ ચૂપ રહેશે નહીં. હકીકતમાં, તેલંગાણા વિધાનસભા અધ્યક્ષે દલીલ કરી હતી કે કોર્ટ સ્પીકરને એવા ધારાસભ્યોની ગેરલાયકાત અંગે નિર્ણય લેવાનો નિર્દેશ આપી શકતી નથી જેઓ કથિત રીતે અન્ય પક્ષમાં જોડાયા છે. આના પર સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે બંધારણના રક્ષક તરીકે તે આવા આદેશો પસાર કરવામાં શક્તિહીન નથી, ખાસ કરીને જ્યારે પક્ષપલટા વિરોધી કાયદા સંબંધિત ‘10મી અનુસૂચિ’ ની ‘મજાક’ કરવામાં આવી રહી હતી.

જસ્ટિસ બી આર ગવઈ અને ઓગસ્ટિન જ્યોર્જ મસીહની બેન્ચે તેલંગાણાના મુખ્યમંત્રી એ રેવંત રેડ્ડીએ વિધાનસભામાં પેટાચૂંટણી નહીં થાય તેવા કથિત નિવેદનનો પણ વિરોધ કર્યો હતો. જસ્ટિસ ગવઈએ કહ્યું કે જો ગૃહમાં આ કહેવામાં આવ્યું હોય, તો તમારા મુખ્યમંત્રી દસમી અનુસૂચિની મજાક ઉડાવી રહ્યા છે. બંધારણની દસમી અનુસૂચિ પક્ષપલટાના આધારે ગેરલાયક ઠેરવવાની જોગવાઈઓ સાથે સંબંધિત છે.

બેન્ચ તેલંગાણા વિધાનસભા અધ્યક્ષ દ્વારા તેમની ગેરલાયકાતની માંગ કરતી અરજીઓનો નિર્ણય લેવામાં કથિત વિલંબ સંબંધિત દલીલો સાંભળી રહી હતી. સુનાવણી દરમિયાન, કોર્ટે સ્પીકરને પૂછ્યું કે કોંગ્રેસમાં જોડાનારા ભારત રાષ્ટ્ર સમિતિ (બીઆરએસ) ના ધારાસભ્યોની ગેરલાયકાત અરજીઓ પર નોટિસ જારી કરવામાં તેમણે લગભગ 10 મહિના કેમ લીધા? આના પર, વિધાનસભા અધ્યક્ષે દલીલ કરી હતી કે કોર્ટ પક્ષપલટાના કિસ્સામાં ધારાસભ્યોની ગેરલાયકાત અંગે નિર્ણય લેવા માટે સ્પીકરને નિર્દેશ આપી શકતી નથી.

એક અરજીમાં તેલંગાણા હાઈકોર્ટના નવેમ્બર 2024ના ત્રણ ધારાસભ્યોને ગેરલાયક ઠેરવવાના આદેશને પડકારવામાં આવ્યો છે, જ્યારે બીજી અરજી બાકીના સાત ધારાસભ્યો કે જેમણે પક્ષ બદલ્યો હતો તેમના સંદર્ભમાં દાખલ કરવામાં આવી છે. ગયા વર્ષે નવેમ્બરમાં, હાઈકોર્ટની એક બેન્ચે કહ્યું હતું કે વિધાનસભા સ્પીકરે ત્રણ ધારાસભ્યો સામેની ગેરલાયકાત અરજીઓનો નિર્ણય ‘વાજબી સમય’ માં લેવો જોઈએ. બેન્ચનો આ નિર્ણય 9 સપ્ટેમ્બર, 2024ના સિંગલ જજના આદેશ સામેની અપીલ પર આવ્યો.

સિંગલ જજે તેલંગાણા વિધાનસભાના સચિવને ચાર અઠવાડિયાની અંદર સુનાવણી સુનિશ્ચિત કરવા માટે અયોગ્યતા માંગતી અરજી સ્પીકર સમક્ષ મૂકવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો. ગઈકાલે, સુપ્રીમ કોર્ટે પૂછ્યું કે જો સ્પીકર કોઈ પગલાં નહીં લે તો શું આ દેશની અદાલતો જેમની પાસે બંધારણના રક્ષક તરીકે માત્ર સત્તા જ નહીં પણ જવાબદારી પણ છે, તે શક્તિહીન થઈ જશે?

સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પીકર તરફથી હાજર રહેલા વરિષ્ઠ વકીલ મુકુલ રોહતગીની દલીલ પર પણ આશ્ચર્ય વ્યક્ત કર્યું, જેમાં તેમણે કહ્યું હતું કે કોર્ટ ગેરલાયકાત અરજીઓ પર નિર્ણય લેવા માટે કોઈ નિર્દેશો આપી શકતી નથી અને કોઈ સમય મર્યાદા નક્કી કરી શકતી નથી. રોહતગીએ દલીલ કરી હતી કે સ્પીકર સમક્ષ પેન્ડિંગ ગેરલાયકાત અરજીઓ ન્યાયિક સમીક્ષાની બહાર છે. તેમણે કહ્યું કે સ્પીકર દ્વારા નિર્ણય લેવામાં આવે તે પહેલાં ન્યાયિક સમીક્ષા માન્ય નથી. કોર્ટ આ મામલે સ્પીકરને વિનંતી કરી શકે છે.

મુકુલ રોહતગીએ જણાવ્યું હતું કે પહેલી ગેરલાયકાત અરજી 18 માર્ચ, 2024ના રોજ દાખલ કરવામાં આવી હતી, ત્યારબાદ ગયા વર્ષે અનુક્રમે 2 એપ્રિલ અને 8 એપ્રિલના રોજ આવી બે અન્ય અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હતી. તેમણે કહ્યું કે ગયા વર્ષે 10 એપ્રિલે હાઇકોર્ટમાં પહેલી અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી. જ્યારે બેન્ચે ગેરલાયકાત અરજીઓ પર નોટિસ જારી કરવામાં લાગેલા સમય વિશે પૂછ્યું, ત્યારે વરિષ્ઠ વકીલે હાઈકોર્ટ સમક્ષ મામલો પેન્ડિંગ હોવાનો ઉલ્લેખ કર્યો.

જસ્ટિસ ગવઈએ કહ્યું કે હાઈકોર્ટના એક જ ન્યાયાધીશે ફક્ત ચાર અઠવાડિયામાં સમયપત્રક નક્કી કરવાની વિનંતી કરી હતી. આ કેસમાં દલીલો ૩ એપ્રિલે પણ ચાલુ રહેશે. બીઆરએસ નેતા પી કૌશિક રેડ્ડી વતી હાજર રહેલા વરિષ્ઠ વકીલ સી એ સુંદરમે 25 માર્ચે દલીલ કરી હતી કે મૂળભૂત પ્રશ્ન એ છે કે શું કોર્ટ પાસે બંધારણીય સત્તાને તેના બંધારણીય આદેશ અનુસાર કાર્ય કરવા માટે ફરજ પાડવાની સત્તા અથવા અધિકારક્ષેત્ર છે