રાજ્ય પ્રાયોજિત આતંકવાદને ધ્યાનમાં રાખીને ભારતે પાકિસ્તાન સાથેની સિંધુ જળ સંધિ રદ કરી દીધી, જેના પછી પાકિસ્તાનમાં પાણી અંગે ભારે અસ્થિરતા જોવા મળી છે. દરમિયાન, તેના મિત્ર ચીને કહ્યું છે કે તે ખૈબર પખ્તુનખ્વા પ્રાંતમાં બની રહેલા એક ડેમને શક્ય તેટલી વહેલી તકે પૂર્ણ કરવા જઈ રહ્યું છે. આ બંધ સ્વાત નદી પર મોહમંદ હાઇડ્રોપાવર પ્રોજેક્ટ માટે બનાવવામાં આવી રહ્યો છે.ચીનની સરકારી કંપની ચાઇના એનર્જી એન્જિનિયરિંગ કોર્પોરેશન 2019 થી ખૈબર પખ્તુનખ્વા પ્રાંતમાં મોહમંદ હાઇડ્રોપાવર પ્રોજેક્ટ પર કામ કરી રહી છે. આ પ્રોજેક્ટ આવતા વર્ષે પૂર્ણ થવાનો હતો પરંતુ પાણીની અછતને કારણે, પાકિસ્તાન આ પ્રોજેક્ટ પર કામ આગળ વધારવા માટે ચીન સાથે ઉતાવળમાં કામ કરી રહ્યું છે.

ખૈબર પખ્તુનખ્વા પ્રાંતમાં મોહમંદ ડેમનો ઉપયોગ વીજળી ઉત્પાદન, પૂર નિયંત્રણ, સિંચાઈ અને પાણી પુરવઠા માટે કરવામાં આવશે.શનિવારે, ચીનના સરકારી બ્રોડકાસ્ટર સીસીટીવીએ અહેવાલ આપ્યો કે ડેમ પર કોંક્રિટ ભરવાનું કામ શરૂ થઈ ગયું છે. સીસીટીવીએ જણાવ્યું હતું કે આ બંધનું નિર્માણ પાકિસ્તાનના મુખ્ય રાષ્ટ્રીય પ્રોજેક્ટ્સ માટે એક સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થશે, જે ઝડપી ગતિએ આગળ વધી રહ્યા છે.

૨૨ એપ્રિલે જમ્મુ અને કાશ્મીરના પહેલગામ પર થયેલા હુમલાને ધ્યાનમાં રાખીને, ભારતે પાકિસ્તાન સાથે ૧૯૬૦ની સિંધુ જળ સંધિ રદ કરી દીધી હતી. આ કરાર હેઠળ, પાકિસ્તાનને સિંધુ અને તેની સહાયક નદીઓ ઝેલમ અને ચિનાબનું પાણી આપવામાં આવે છે. આ કરારમાં ભારતને પૂર્વી રાવિ, સતલજ અને બિયાસ નદીઓના પાણી પર અધિકાર મળ્યો હતો. ભારતમાંથી ઝેલમ અને ચિનાબ બંને નદીઓ પાકિસ્તાનમાં વહે છે અને કરાર રદ થવાથી પાકિસ્તાનમાં પાણીની અછત સર્જાઈ છે.સિંધુ જળ સંધિ રદ થવાથી પાકિસ્તાન નારાજ છે અને તેણે કહ્યું છે કે પાણી તેનું મહત્વપૂર્ણ રાષ્ટ્રીય હિત છે જે તેના 24 કરોડ લોકોની જીવનરેખા છે.

દરમિયાન, એક અહેવાલ મુજબ ગયા મહિનાના હુમલાના જવાબમાં ભારત સિંધુ નદીમાંથી પાણીનો જથ્થો વધારવાનું વિચારી રહ્યું છે. અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ અધિકારીઓને ચેનાબ, ઝેલમ અને સિંધુ નદીઓ પર ચાલી રહેલા બંધ પ્રોજેક્ટ્સને ઝડપી બનાવવાનો આદેશ આપ્યો છે.સિંધુ જળ સંધિ રદ થયા પછી, પાકિસ્તાન દરરોજ ફરિયાદ કરી રહ્યું હતું કે ભારત દ્વારા અચાનક પાણી છોડવાથી તેના દેશમાં પૂર આવ્યું છે. જોકે, ભારતે આ આરોપોને નકારી કાઢ્યા છે.

જો નદીઓમાં વધુ પડતું પાણી છોડવાથી પાકિસ્તાનના પ્રાંતોમાં પૂર આવશે, તો તેની ખેતીને ગંભીર અસર થશે. ૨૦૨૨ માં, પાકિસ્તાનમાં એક વિનાશક પૂર આવ્યું હતું જેમાં ખેડૂતોના બધા પાક ધોવાઈ ગયા હતા. પાકિસ્તાની ખેડૂતો હજુ સુધી 2022ના પૂરમાંથી બહાર આવ્યા નથી અને જો ફરીથી પૂર આવશે તો પાકિસ્તાની અર્થતંત્રની સ્થિતિ વધુ ખરાબ થશે.

કરાર રદ થતાં ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે ડેટા શેરિંગ પણ બંધ થઈ ગયું છે. ભારત હવે પાકિસ્તાનને પૂરની ચેતવણી આપશે નહીં. આનાથી પાકિસ્તાન માટે ખતરો વધુ વધી ગયો છે.

સેન્ટર ફોર સ્ટ્રેટેજિક એન્ડ ઇન્ટરનેશનલ સ્ટડીઝ ખાતે ગ્લોબલ ફૂડ એન્ડ વોટર સિક્યુરિટી પ્રોગ્રામના સિનિયર ફેલો ડેવિડ મિશેલ કહે છે કે ભારત પાસે હાલમાં સિંધુ અને તેની નદીઓના પાણીને પાકિસ્તાન તરફ વહેતા સંપૂર્ણપણે રોકવા માટે જરૂરી માળખાગત સુવિધા નથી. આ કારણે, ભારત હાલમાં અને નજીકના ભવિષ્યમાં પાકિસ્તાન તરફ જતા નદીના પાણીના પ્રવાહને રોકી શકશે નહીં.

તે આગળ કહે છે કે પરંતુ ભારત પાકિસ્તાનને માહિતીનો પ્રવાહ રોકી શકે છે. કરાર હેઠળ, બંને પક્ષોએ પ્રોજેક્ટ વિકાસ, નદીના પ્રવાહ અને પાણીની સ્થિતિ અંગે ઘણો ડેટા શેર કરવાનો રહેશે. સંધિને સ્થગિત કરીને, ભારત ડેટા શેર કરવાનું પણ બંધ કરી શકે છે, જેનાથી પાકિસ્તાનને પૂરની ચેતવણીઓ મળવાનું બંધ થશે અને પાકિસ્તાનના લોકો અને તેમની આજીવિકા માટે ખતરો ઉભો થશે.જોખમોને ધ્યાનમાં રાખીને, પાકિસ્તાને ચીન સાથે મળીને તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે. પાકિસ્તાન વીજળી ઉત્પાદન માટે સિંધુ અને તેની ઉપનદીઓ પર આધાર રાખે છે. જળવિદ્યુત એ પાકિસ્તાનનો વીજળીનો બીજો સૌથી મહત્વપૂર્ણ સ્ત્રોત છે.

ચીન તેના સીપીઇસી પ્રોજેક્ટ (ચીન પાકિસ્તાન આર્થિક કોરિડોર) હેઠળ પાકિસ્તાનમાં ઘણા મોટા બંધો પર કામ કરી રહ્યું છે. ખૈબર પખ્તુનખ્વાની વાત કરીએ તો, ચીન પ્રાંતમાં બે વધુ ડેમ પ્રોજેક્ટ્સ, દાસુ અને ડાયમર ભાષા ડેમ પ્રોજેક્ટ્સ પર કામ કરી રહ્યું છે. સીપીઇસી હેઠળ, ચીન ખૈબર પખ્તુનખ્વામાં 1.96 બિલિયન ડોલરના સુકી કિનારી હાઇડ્રોપાવર પ્રોજેક્ટ પર કામ કરી રહ્યું છે.