બ્રિટિશરોની ચાલાકી આજે પણ ઓછી થઈ નથી. બ્રિટને ભારત સાથે મુક્ત વેપાર કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે, પરંતુ તે જ સમયે તેણે એક નવો પ્રસ્તાવ પણ રજૂ કર્યો છે, જેમાં કાર્બન ટેક્સ લાદવાની વાત કરવામાં આવી છે. ભારત-યુકે મુક્ત વેપાર કરારમાં બ્રિટન દ્વારા પ્રસ્તાવિત કાર્બન ટેક્સનો પણ સમાવેશ થાય છે. હાલમાં, તેના સ્વરૂપ અને તેનો અમલ કેવી રીતે થશે તે અંગે અનિશ્ચિતતા છે. આ સંદર્ભમાં કોઈ બ્રિટિશ કાયદો ન હોવાથી, ભારતે નુકસાનના કિસ્સામાં પોતાનો બચાવ કરવાનો અધિકાર પણ અનામત રાખ્યો છે.

બ્રિટિશ સરકારે ડિસેમ્બર 2023 માં જ વર્ષ 2027 થી તેના 'કાર્બન બોર્ડર એડજસ્ટમેન્ટ મિકેનિઝમ' (સીબીએએમ) ને લાગુ કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. આર્થિક સંશોધન સંસ્થા 'ગ્લોબલ ટ્રેડ રિસર્ચ ઇનિશિયેટિવ' (જીટીઆરઆઈ) અનુસાર, વર્ષ 2027 થી બ્રિટન દ્વારા લોખંડ અને સ્ટીલ, એલ્યુમિનિયમ, ખાતરો અને સિમેન્ટ જેવા ઉત્પાદનો પર કાર્બન ટેક્સ લાદવાથી ભારતની બ્રિટનમાં 775 મિલિયન ડોલર (લગભગ રૂ. 6,587 કરોડ) ની નિકાસ પર અસર પડી શકે છે.

આ બાબત સાથે સંકળાયેલા એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે કાર્બન ટેક્સનો સામનો કરવા માટે બ્રિટન સાથેના મુક્ત વેપાર કરાર (એફટીએ) માં કોઈ જોગવાઈ નથી, જેના કારણે બ્રિટન દ્વારા ભારતને આપવામાં આવેલી છૂટ રદ થવાની સંભાવના છે. ટેક્સ પરની અનિશ્ચિતતા અને કોઈ કાયદાની ગેરહાજરીને કારણે, એવું માનવામાં આવે છે કે ભારત (ભવિષ્યમાં) બદલો લેવાનો અથવા છૂટછાટોને ફરીથી સંતુલિત કરવાનો પોતાનો અધિકાર અનામત રાખશે.

યુરોપિયન યુનિયન (ઈયુ) પછી, બ્રિટન કાર્બન ટેક્સ લાગુ કરનાર બીજું અર્થતંત્ર હશે. તેને આયાત કાર્બન પ્રાઇસિંગ મિકેનિઝમ કહેવામાં આવે છે અને શરૂઆતમાં તે લોખંડ, સ્ટીલ, એલ્યુમિનિયમ, ખાતરો, હાઇડ્રોજન, સિરામિક્સ, કાચ અને સિમેન્ટ જેવા ક્ષેત્રોને લાગુ પડે છે. આ ટેક્સ પછીથી ઈટીએસ (ઉત્સર્જન વેપાર પ્રણાલી) હેઠળ આયાત મૂલ્યના 14-24 ટકા સુધી જઈ શકે છે. વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રી પીયૂષ ગોયલે તાજેતરમાં લંડનની મુલાકાત દરમિયાન આ કર અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી અને કહ્યું હતું કે જો બ્રિટન આ યોજના સાથે આગળ વધે છે, તો ભારત બદલાની કાર્યવાહી પર વિચાર કરી શકે છે.

કાર્બન ટેક્સ શું છે?

આ કર કાર્બન ઉત્સર્જન કરતા ઉત્પાદનો પર લાદવામાં આવે છે. આ કર પર્યાવરણીય સંરક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવા અને કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડવા માટે લાદવામાં આવે છે. ભારતે 1 જુલાઈ, 2010 ના રોજ કાર્બન ટેક્સ પણ લાગુ કર્યો હતો, જે એવા ઉદ્યોગો પર લાદવામાં આવે છે જેનું ઉત્પાદન કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ઉત્સર્જન કરે છે. ભારતમાં, પ્રતિ મેટ્રિક ટન કાર્બન પર 50 રૂપિયાનો કર લાદવામાં આવે છે.