આજે 555મી ગુરુ નાનક દેવ જયંતિ દેશભરમાં ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવી રહી છે. ગુરુ નાનક જયંતિ દર વર્ષે કારતક મહિનાની પૂનમના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસને ગુરુ નાનક પ્રકાશ પર્વ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ તહેવાર શીખ સમુદાય માટે એક મુખ્ય તહેવાર છે, જે ખૂબ જ ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. ગુરુ નાનક જીને શીખ ધર્મના પ્રથમ ગુરુ માનવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે, ગુરુ નાનક દેવે પોતાના પુત્રોને નહીં પરંતુ કોઈ અન્યને પોતાના ઉત્તરાધિકારી તરીકે પસંદ કર્યા હતા. તેની પાછળની કહાની પણ ખૂબ જ રસપ્રદ છે...

શીખોના પ્રથમ ધાર્મિક નેતા એટલે કે ગુરુ નાનક દેવજીને બે પુત્રો હતા. આ સાથે તેમના ચાર વિશેષ શિષ્યો પણ હતા. નાનક દેવ વારંવાર તેમના ચાર શિષ્યો અને પુત્રો સાથે રહેતા હતા. એટલું જ નહીં, તે સમયાંતરે તે બધાની તપાસ પણ કરતો હતા.

તલવંડી પાકિસ્તાનના પંજાબ પ્રાંતમાં આવેલું એક સ્થળ છે. અહીં એક બ્રાહ્મણ પરિવાર રહેતો હતો. ગુરુ નાનક દેવનો જન્મ આ પરિવારમાં 1469માં કારતક પૂનમના દિવસે થયો હતો. શીખ ધર્મમાં એવું માનવામાં આવે છે કે નાનક દેવજીને બાળપણથી જ વિશેષ શક્તિઓ મળી હતી. તેને તેની બહેન નાનકી પાસેથી ઘણું શીખવા મળ્યું હતું. 16 વર્ષની ઉંમરે તેના લગ્ન સુલખ્ની સાથે થયા.

સુલખની પંજાબના ગુરદાસપુર જિલ્લાના લાખૌકીની રહેવાસી હતી. તેમને શ્રીચંદ અને લક્ષમી નામના બે પુત્રો હતા. તેમના પુત્રોના જન્મના થોડા સમય પછી નાનકજી તીર્થયાત્રા પર નીકળ્યા હતા. તેણે ખૂબ લાંબા અંતરની મુસાફરી કરી આ યાત્રામાં મર્દાના, લહના, બાલા અને રામદાસ પણ તેમની સાથે હતા. તેમણે 1521 સુધી પ્રવાસ કર્યો. આ પ્રવાસ દરમિયાન તેઓ દરેકને ઉપદેશ આપતા અને સામાજિક બદીઓ સામે જાગૃત કરતા. તેમણે ભારત અફઘાનિસ્તાન અને અરેબિયાના ઘણા સ્થળોની મુલાકાત લીધી હતી. આ પ્રવાસોને પંજાબીમાં "ઉદાસિયાં" કહેવામાં આવે છે.

એક સમયે ગુરુ નાનક દેવે વિચાર્યું કે શા માટે તેમના શિષ્યોની એક નાનકડી પરીક્ષા ન લેવી. શીખોમાં પ્રચલિત આ વાર્તા અનુસાર ગુરુ નાનક દેવજીએ જાણી જોઈને એક ગંદા તળાવમાં પોતાનો વાટકો ફેંકી દીધો હતો. બધાએ વિચાર્યું કે કદાચ તેણે આકસ્મિક રીતે ગંદા તળાવમાં વાટકો છોડી દીધો હતો. તે સમયે તેમના ચાર શિષ્યો સાથે નાનકજીના બે પુત્રો પણ હાજર હતા.

પછી નાનક દેવે એક પછી એક બધાને તે વાટકો ગટરમાંથી બહાર લાવવા કહ્યું. એક પછી એક આખું જૂથ ત્યાંથી ગાયબ થઈ ગયું. પરંતુ નાનકજીના શિષ્ય તેમની સાથે જ રહ્યા. જરા પણ વિલંબ કર્યા વગર તે તળાવમાં ઉતરી ગયો. પછી તે વાટકો લઈને બહાર આવ્યો. આ જોઈને નાનકજી તેમનાથી ખૂબ જ ખુશ થયા. તેના હૃદયમાં લહના માટે વધુ જગ્યા હતી.

આવી જ બીજી એક વાર્તા પણ લોકપ્રિય છે. એક સમયે તેઓ ગુરુ નાનકજીના સ્થાન પર લંગર પીરસતા હતા. એ દિવસે લંગર પૂરો થયો. પછી કેટલાક વધુ ભક્તો નાનકજીના સ્થાને પહોંચ્યા. બધાને ખૂબ ભૂખ લાગી હતી. પછી નાનકજીએ તેમના પુત્રો અને શિષ્યોને કહ્યું કે સામેના ઝાડ પર ચઢી જાઓ અને ડાળી હલાવો. ફળો અને મીઠાઈઓ ત્યાંથી પડી જશે અને ભક્તોમાં વહેંચશે.

આ સાંભળીને બધાને લાગ્યું કે કદાચ નાનકદેવ મજાક કરી રહ્યા છે. કારણ કે આવું થવું બિલકુલ શક્ય નથી. પણ આ વખતે લહના પણ ઝાડ પર ચડી ગઈ. તેણે જોરશોરથી શાખાને હલાવી અને નાનક દેવે જે કહ્યું હતું તે જ થયું. ઝાડ પરથી ફળો અને મીઠાઈઓ પડવા લાગ્યા. તે બધા ભક્તોમાં વહેંચવામાં આવ્યા હતા.

લહનામાં ઘણી સમાન વાર્તાઓ ખૂબ જ લોકપ્રિય છે. આ લહનાનો સાચો ગુરુ પ્રેમ હતો, જેના કારણે નાનક દેવ પણ તેમના પર સૌથી વધુ વિશ્વાસ કરતા હતા. પછી જ્યારે ઉત્તરાધિકારી પસંદ કરવાનો સમય આવ્યો ત્યારે બધાને લાગ્યું કે બે પુત્રોમાંથી એક જ વારસદાર બનશે. પરંતુ આવું ન થયું. ગુરુ નાનક દેવે શીખ સંપ્રદાયને આગળ લઈ જવાની લગામ તેમના પરમ શિષ્ય લહનાને સોંપી. પાછળથી લહના શીખ સંપ્રદાયના બીજા ગુરુ અંગદ દેવના નામથી પ્રખ્યાત થયા.