ભારતીય મૂળની અમેરિકન અવકાશયાત્રી સુનિતા વિલિયમ્સ ફેબ્રુઆરી 2025 સુધી તેના પાર્ટનર બુશ વિલ્મોર સાથે અવકાશમાં અટવાયેલી રહેશે. નાસાએ બંને અવકાશયાત્રીઓને માત્ર 8 દિવસ માટે જ અવકાશમાં મોકલ્યા હતા પરંતુ તેમના અવકાશયાનમાં ખામીને કારણે તેઓને પરત ફરવામાં મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. હાલમાં સુનીતા અને વિલ્મોરે 6 મહિનાથી વધુ સમય સુધી અવકાશમાં રહેવું પડશે. આ સમય દરમિયાન તેને ઘણી ગંભીર બીમારીઓનું જોખમ રહેલું છે. ચાલો જાણીએ કે અવકાશયાત્રીઓને અવકાશમાં કઈ બીમારીઓ થાય છે અને તેમાંથી સાજા થવામાં કેટલો સમય લાગે છે.

1. સ્પેસ એનિમિયા

એનિમિયા એટલે લોહીની ઉણપ. લોહીમાં હિમોગ્લોબિન અને લાલ રક્તકણો (RBC)ની ઉણપને એનિમિયા કહેવાય છે. સ્પેસ એનિમિયા એ PACE દરમિયાન અવકાશયાત્રીઓમાં લોહીની ઉણપ છે. અવકાશમાં શરીર કોઈપણ કુદરતી હવા વિના પોતાને પર્યાવરણ સાથે અનુકૂલન કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. જેના કારણે તેમાં લોહીની ઉણપ થાય છે.

શરીરમાં 70% સુધી પાણી અને ઘણા પ્રકારના પ્રવાહી હોય છે, જે પૃથ્વી પર આવે છે. પરંતુ અવકાશમાં રક્ત રક્તવાહિનીઓ દ્વારા હૃદય તરફ ઉપર જાય છે. જેના કારણે શરીરમાં લોહી અને આરબીસીને  ઘટાડે છે અને ઘણી રીતે ખતરનાક સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.

2. સ્નાયુઓ અને હાડકાં પર અસર

લાંબા સમય સુધી અવકાશમાં રહેવાથી સ્નાયુઓ અને હાડકાં નબળા પડી જાય છે. સંશોધન દર્શાવે છે કે સ્નાયુ સમૂહને માત્ર બે અઠવાડિયામાં 20% અને લાંબા મિશનમાં 30% સુધી ઘટાડી શકાય છે. દર મહિને હાડકાં 1-2% નબળા પડે છે. આનાથી ઓસ્ટીયોપોરોસિસ અને ફ્રેક્ચરનું જોખમ વધી જાય છે.

3. હૃદય જોખમ

માઇક્રોગ્રેવીટીના લાંબા સમય સુધી સંપર્કમાં રહેવું હૃદયના સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી છે. તેનાથી હૃદયની કામ કરવાની ક્ષમતા પર અસર થાય છે. હૃદયના ધબકારા ઘટે છે. લાંબા મિશન દરમિયાન હૃદય સૌથી વધુ જોખમમાં હોઈ શકે છે.

4. મગજ પર અસર

અવકાશમાં ગુરુત્વાકર્ષણ નથી, જેના કારણે શરીર અને મનનું સંતુલન યોગ્ય રીતે જળવાઈ રહેતું નથી. ઘણા સંશોધનોમાં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે મગજની રચના અવકાશમાં બદલાવા લાગે છે. મગજના જ્ઞાનતંતુઓ અને ભાગોમાં સોજો આવવાનું જોખમ રહેલું છે, જે વિચારવાની અને સમજવાની ક્ષમતાને અસર કરે છે.

5. રેડિયેશનનું જોખમ

અવકાશ વિકિરણ અવકાશયાત્રીઓ માટે ઘણા જોખમો પણ બનાવે છે. આના કારણે કેન્સર, ખાસ કરીને ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટાઇનલ કેન્સરનું જોખમ અનેકગણું વધી જાય છે. આ કિરણોત્સર્ગના લાંબા સમય સુધી સંપર્કમાં રહેવાથી શરીરના ડીએનએ અને સેલ્યુલર માળખાને નુકસાન થાય છે.

6. મનોવૈજ્ઞાનિક અસરો

લાંબા સમય સુધી અવકાશમાં રહેવાથી તણાવ, ચિંતા, હતાશા જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. કારણ કે શરીર સંપૂર્ણપણે અલગ વાતાવરણમાં રહે છે. આના કારણે ઊંઘ ગાયબ થઈ જાય છે અને શરીર અનેક માનસિક પડકારોનો સામનો કરવા લાગે છે.

લાંબા સમય સુધી અવકાશમાં રહેવાના ગેરફાયદા

• પાચનક્રિયા પર ખરાબ અસર પડે છે.
• ત્વચાને નુકસાન થઈ શકે છે, સ્વાદ અને ગંધ પર પણ અસર થાય છે.

• માથાનો દુખાવો, ઉબકા અને ઉલટી

• ચહેરા અને નાકમાં સોજો છે,