ગરમી બદલી શકે છે મતદાતાનો મિજાજ : “ગરમીના કારણે લોકો ઘરમાં પુરાઈ રહી શકે છે”, દેશના હવામાન નિષ્ણાંતોનું તારણ  

લોકસભાની ચૂંટણીને લઈને રાજકીય તાપમાન વધી રહ્યું છે ત્યારે મતદાન દરમિયાન પ્રતિકૂળ હવામાનની શક્યતાને લઈને ચિંતા વધી રહી છે. દેશના નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે જો ચૂંટણી સમયે તાપમાન આકરું રહેશે તો ઓછા લોકો મતદાન કરવા આવશે. વધુ પડતી ગરમી મતદાનની ટકાવારી પર ઊંડી અસર કરી શકે છે. બીજી તરફ બ્રિટિશ સંશોધકોનો દાવો છે કે ભારે ગરમીના કારણે મતદાન વધી શકે છે. અમૃત અમીરાપુ, યુકેની યુનિવર્સિટી ઓફ કેન્ટના ઇરમા ક્લોટ્સ-ફિગ્યુરેસ અને લંડન યુનિવર્સિટીના જ્હોન પાબ્લો રુડે ભારતમાં મતદારોના મતદાન પર હવામાન પરિવર્તનની અસર પર સંશોધન કર્યું હતું. આ મુજબ જો ચૂંટણી પહેલાનું સરેરાશ તાપમાન સામાન્ય કરતા એક ડિગ્રી વધારે હોય તો મતદાનની ટકાવારી 1.5 ટકા વધી શકે છે.

બ્રિટિશ સંશોધકોએ ભારતમાં 2008 અને 2017 વચ્ચે યોજાયેલી વિધાનસભા ચૂંટણીના ડેટાના વિશ્લેષણના આધારે જણાવ્યું હતું કે જ્યારે તાપમાન સકારાત્મક રેન્જમાં હોય છે ત્યારે કૃષિ ઉત્પાદન વધે છે અને મતદાનની ટકાવારી ઘટે છે. તેનું કારણ એ છે કે મોટાભાગના ખેડૂતો ખેતીમાં વ્યસ્ત હોવાથી મતદાન કરવા આવતા નથી. તેનાથી વિપરિત, જ્યારે ભારે ગરમીના કારણે કૃષિ ઉત્પાદન ઘટે છે, ત્યારે મતદાનની ટકાવારી વધે છે. ભારતમાં, 1991 પહેલા, સામાન્ય ચૂંટણી હંમેશા ઉનાળામાં યોજાતી ન હતી. ચૂંટણી પંચ સામાન્ય રીતે શિયાળાની ઋતુમાં ચૂંટણી કરાવે છે. 2004માં તત્કાલિન વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીના કાર્યકાળ દરમિયાન જ્યારે લોકસભાનું અકાળે વિસર્જન કરવામાં આવ્યું હતું, ત્યારથી ઉનાળામાં લોકસભાની ચૂંટણીઓ યોજાવા લાગી હતી.

દેશના નિષ્ણાતો કહે છે કે ચૂંટણી દરમિયાન ભારે ગરમી લોકોને તેમના ઘરોમાં રહવા મજબૂર કરી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં મતદાનની ટકાવારીને મોટી અસર થઈ શકે છે. રાંચીના ભૂસ્તરશાસ્ત્રી નીતિશ પ્રિયદર્શીએ જણાવ્યું હતું કે મતદાનના દિવસે આકરી ગરમીને કારણે એક દિવસ પહેલા વ્યક્તિની માનસિકતા બદલાઈ શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ મતદાન કરતા પહેલા કોઈ સમસ્યાને કારણે નારાજ અથવા ગુસ્સે થાય છે, તો શક્ય છે કે તેનો મત કોઈ અન્ય રાજકીય પક્ષને જાય. ઉનાળાની ઋતુમાં સૌથી મોટી સમસ્યા વીજળી, પાણી અને ગરમીને લગતી હોય છે. આ સમસ્યાઓના કારણે થોડા સમય માટે લોકોની માનસિકતા બદલવી સામાન્ય બાબત છે. આવી સ્થિતિમાં વોટિંગના દિવસે પાણીની કટોકટી, વીજળીની કટોકટી અને અન્ય સમસ્યાઓ રાજકીય પક્ષો માટે મુશ્કેલી બની શકે છે.

ચૂંટણી પંચે કરી ખાસ વ્યવસ્થા 

લોકોને તડકાથી બચાવવા માટે ટેન્ટ લગાવવામાં આવશે, પાણી માટે કર્મચારીઓ તૈનાત કરાશે, સનનેટ લગાવવા અપાયા સુચન,  દરેક કેન્દ્ર પર ઓઆરએસ  રાખવું જરૂરી, મતદાન ઝડપથી થઈ શકે તે માટે બૂથની સંખ્યા વધારવામાં આવશે, મહિલાઓ, વૃદ્ધો અને અપંગોને પ્રાથમિકતા અપાશે, દરેક બૂથ પર, બે મહિલાઓ પછી એક પુરુષ મતદાન કરશે.

પાછલા વર્ષોમાં લોકસભા ચૂંટણી સમયે મતદાન  

જાન્યુઆરી 1952  - 45.7 %
ફેબ્રુઆરી / માર્ચ 1957 - 47.7 %
ફેબ્રુઆરી 1962 - 55.4 %
ફેબ્રુઆરી 1967 - 61 %
માર્ચ 1971 - 55.3 %
માર્ચ 1977 - 60.5 %
જાન્યુઆરી 1980 - 56.9 %
ડિસેમ્બર1984  - 64 %
નવેમ્બર 1989 - 62 %
મે / જૂન 1991 - 55.9 %
એપ્રિલ / મે 1996 - 57.9 %
ફેબ્રુઆરી 1998 - 62 %
સપ્ટેમ્બર / ઓક્ટોબર 1999 - 60 %
એપ્રિલ / મે  2004 - 58.1 %
એપ્રિલ / મે  2009 - 58.2 %
એપ્રિલ / મે 2014 - 66.4 %
એપ્રિલ / મે 2019  - 67.4 %