લઘુમતી બાબતોના મંત્રાલયે તાજેતરમાં શિષ્યવૃત્તિ યોજનામાં એક મોટું કૌભાંડ પકડ્યું હતું, જેના સંદર્ભમાં સીબીઆઈ ટૂંક સમયમાં રાજ્યોના અધિકારીઓની પૂછપરછ કરી શકે છે. સૂત્રોના જણાવ્યા પ્રમાણે 21 રાજ્યોમાં શિષ્યવૃત્તિ યોજનાનું કૌભાંડ ચાલી રહ્યું હતું. 1572 લઘુમતી સંસ્થાઓમાંથી 830 સંસ્થાઓ કાગળ પર ચાલી રહી હતી. મંત્રાલયે આ કેસની તપાસ સીબીઆઈને સોંપી દીધી છે.

માહિતી આપતાં સૂત્રોએ જણાવ્યું છે કે રાજ્ય સરકારના અધિકારીઓ સાથે મળીને લઘુમતી સંસ્થાઓએ છેલ્લા 5 વર્ષમાં વિદ્યાર્થીઓના નામે 144.83 કરોડનું કૌભાંડ કર્યું છે. કેન્દ્ર સરકારના લઘુમતી મંત્રાલયની તપાસમાં શિષ્યવૃત્તિ યોજનામાં કૌભાંડ પ્રકાશમાં આવ્યા બાદ નકલી મદરેસા અને નકલી વિદ્યાર્થીઓના નામે બેંક ખાતા દ્વારા કરોડો રૂપિયાની શિષ્યવૃત્તિ ઉપાડી લેવામાં આવી હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. મામલાની માહિતી મળતાની સાથે જ લઘુમતી મંત્રાલયે તેની તપાસ સીબીઆઈને સોંપી દીધી હતી.

પ્રારંભિક તપાસમાં બહાર આવ્યું છે કે દેશની 1572 સંસ્થાઓમાંથી લગભગ 830 સંસ્થાઓ માત્ર કાગળ પર જ જોવા મળી હતી. તેમાંથી છેલ્લા 5 વર્ષમાં 144.83 કરોડની સ્કોલરશીપનું કૌભાંડ આચરવામાં આવ્યું હતું. લઘુમતી બાબતોના મંત્રાલયના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે લગભગ 53 ટકા સંસ્થાઓ નકલી અથવા બિન-ઓપરેટિવ હોવાનું બહાર આવ્યું છે. આ માટે, મંત્રાલયે નેશનલ કાઉન્સિલ ઓફ એપ્લાઇડ ઇકોનોમિક રિસર્ચ (NCAER) ને કરાવ્યું.

સરકારે 830 નકલી સંસ્થાઓના બેંક ખાતાઓ ફ્રીઝ કરી દીધા છે. ઘણા કિસ્સાઓમાં, એવું જાણવા મળ્યું છે કે એક મોબાઇલ નંબર પર 22 બાળકો નોંધાયેલા છે. તેવી જ રીતે કેરળના મલપ્પુરમ જિલ્લામાં છેલ્લા 4 વર્ષમાં 8 લાખ બાળકોને શિષ્યવૃત્તિ મળી છે.

આસામના નાગાંવમાં એક બેંક શાખામાં એક જ વારમાં 66,000 શિષ્યવૃત્તિ ખાતા ખોલવામાં આવ્યા હતા. આવી જ રીતે કાશ્મીરના અનંતનાગ ડિગ્રી કોલેજનો મામલો સામે આવ્યો હતો. કોલેજમાં કુલ 5000 વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા છે, પરંતુ 7000 વિદ્યાર્થીઓની સ્કોલરશીપના નામે છેતરપિંડી કરવામાં આવી રહી છે.

લઘુમતી બાબતોના મંત્રાલયના સૂત્રો પાસેથી પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર, વર્ષ 2016માં જ્યારે સમગ્ર શિષ્યવૃત્તિ પ્રક્રિયાને ડિજીટલાઈઝ કરવામાં આવી હતી, ત્યારે કૌભાંડના સ્તરો ખુલવા લાગ્યા હતા. વર્ષ 2022માં જ્યારે કેન્દ્રીય મંત્રી સ્મૃતિ ઈરાનીને અલ્પસંખ્યક મંત્રાલયનો હવાલો આપવામાં આવ્યો ત્યારે આ મામલાને ગંભીરતાથી લઈને મોટા પાયે તપાસ શરૂ કરવામાં આવી હતી.

કેન્દ્ર સરકારે અત્યાર સુધીમાં લગભગ 22,000 કરોડ રૂપિયા શિષ્યવૃત્તિ તરીકે બહાર પાડ્યા છે. જેમાં છેલ્લા ચાર વર્ષથી દર વર્ષે 2239 કરોડ રૂપિયા જાહેર કરવામાં આવ્યા છે. દેશની 12 લાખ બેંક શાખાઓની દરેક શાખામાં 5000 થી વધુ બાળકોને શિષ્યવૃત્તિના પૈસા જતા હતા. દેશમાં 1,75,000 મદરેસા છે. તેમાંથી માત્ર 27000 મદરેસા જ રજીસ્ટર્ડ છે. જેઓ શિષ્યવૃત્તિ માટે પાત્ર છે.

આ શિષ્યવૃત્તિ લઘુમતી સમુદાયના પ્રથમ વર્ગથી લઈને પીએચડી સુધીના વિદ્યાર્થીઓને આપવામાં આવે છે. આ અંતર્ગત 4000 થી 25000 રૂપિયા સુધી આપવામાં આવે છે. તપાસમાં બહાર આવ્યું છે કે 1.32 લાખ બાળકો હોસ્ટેલ વિના રહેતા હતા, પરંતુ પૈસા ખાનારાઓ તેના નામે આપવામાં આવેલી સ્કોલરશીપ લઈ રહ્યા હતા.