માણસને રડાવનારી ડુંગળીનો ૪ હજાર વર્ષથી ઉપયોગ થાય છે. તેનું મૂળ આના કરતાં પણ જૂનું છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે ડુંગળી એ એક પાક છે જે વિશ્વના મોટાભાગના દેશોમાં ઉગાડવામાં આવે છે, તેમ છતાં તેની કિંમતો રેકોર્ડ બનાવે છે. ડુંગળીના ઉત્પાદનમાં ભારત અને ચીન સૌથી આગળ છે.

નેશનલ ઓનિયન એસોસિએશનનું કહેવું છે કે ખાદ્ય ઈતિહાસ અને છોડની જાણકારી ધરાવતા નિષ્ણાતો માને છે કે ડુંગળીની ઉત્પત્તિ મધ્ય એશિયામાં થઈ છે. કેટલાક અભ્યાસોમાં એવો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે ડુંગળી સૌપ્રથમ ઈરાન અને પશ્ચિમ પાકિસ્તાનમાં ઉગાડવામાં આવી હતી.

એવું માનવામાં આવે છે કે તેમના પૂર્વજોએ લાંબા સમય પહેલા જંગલી ડુંગળીની શોધ કરી હતી અને તેની ખેતી કરતા પહેલા જ તેને ખાવાનું શરૂ કર્યું હતું. તે પણ શક્ય છે કે પ્રાગૈતિહાસિક સમયમાં ડુંગળી આહારનો મુખ્ય ભાગ હતો. મોટાભાગના સંશોધકો સહમત છે કે ડુંગળીની ખેતી ૫૦૦૦ વર્ષ કે તેથી વધુ સમયથી કરવામાં આવે છે. જોકે ડુંગળીનો ઉપયોગ વિવિધ વિસ્તારોમાં જંગલી છોડ તરીકે થતો હતો.

ડુંગળી એક એવી વસ્તુ છે જેને લાંબા સમય સુધી રાખવામાં આવે તો બગડતી નથી. ભોજનને સ્વાદ આપવા ઉપરાંત, આ તેની વિશેષતાઓમાંની એક છે. આ જ કારણ હતું કે સૌથી વધુ નિકાસ થતી ખાદ્ય ચીજોમાં ડુંગળીનું સ્થાન લેવાનું શરૂ થયું. તેની જરૂરિયાતને સમજીને ધીમે ધીમે અન્ય દેશોમાં ડુંગળીની ખેતી શરૂ થઈ અને ડુંગળીનો વ્યાપ વધતો ગયો. તેના ઘણા ફાયદાઓ ચરક સંહિતામાં પણ વર્ણવવામાં આવ્યા છે, જે મનુષ્યને ઘણી બીમારીઓથી સીધી રાહત આપે છે.

ઈજિપ્તમાં ડુંગળીને લઈને અલગ-અલગ રિવાજો છે. પ્રાચીન ઇજિપ્તમાં, ડુંગળીને ભગવાનની પૂજાનો એક ભાગ માનવામાં આવતો હતો. ઇજિપ્તવાસીઓ માને છે કે તેની રચના માનવ જીવન જેવી છે. જેમ એક પછી એક તેના પડ દૂર થાય છે તેમ માનવ જીવન પણ એવું જ છે. આ જ કારણ છે કે લોકોને દફનાવતી વખતે પણ ડુંગળી રાખવાની પરંપરા છે. ઘણી વખત પુષ્ટિ થઈ છે કે મમીના અવશેષો સાથે ડુંગળી મળી આવી હતી.

ડુંગળીનો ઉલ્લેખ અંતિમ સંસ્કારના અર્પણ તરીકે કરવામાં આવે છે. તે માનવ જીવનની શાશ્વતતાનું પ્રતીક પણ માનવામાં આવતું હતું. સંયુક્ત રાષ્ટ્રના જણાવ્યા અનુસાર વિશ્વના ૧૭૫ દેશો ડુંગળીની ખેતી કરે છે. ઘઉંનું ઉત્પાદન કરતા દેશોની સરખામણીએ ડુંગળીનું ઉત્પાદન કરતા દેશોની સંખ્યા લગભગ બમણી છે. તે ખોરાકમાં વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાય છે, તેથી ઘણા દેશો તેને વિશ્વની એકમાત્ર વૈશ્વિક ખાદ્ય વસ્તુ માને છે.

રસપ્રદ વાત એ છે કે તેનો મોટાભાગનો વપરાશ ડુંગળીની ખેતી કરતા દેશોમાં થાય છે. ભારત, ચીન, અમેરિકા, ઇજિપ્ત, તુર્કી અને પાકિસ્તાન એવા દેશોમાં સામેલ છે જ્યાં ડુંગળીનું સૌથી વધુ ઉત્પાદન થાય છે. તાજિકિસ્તાન એવો દેશ છે જ્યાં ડુંગળીનો સૌથી વધુ વપરાશ થાય છે. અહીં વ્યક્તિ દીઠ ૬૦ કિલો ડુંગળીનો વપરાશ થાય છે. આ પછી નાઈજર અને સુદાનમાં તેનો મોટા પાયે ઉપયોગ થાય છે.