રેલ્વે એ ટ્રેનોમાં રિઝર્વેશનના નિયમોમાં મોટા ફેરફાર કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. હવે ટિકિટ બુકિંગમાં એડવાન્સ રિઝર્વેશનની સમય મર્યાદા 120 દિવસથી ઘટાડીને 60 દિવસ કરવામાં આવી છે. મતલબ કે હવે 60 દિવસ પહેલા ટિકિટ બુક નહીં થાય. આ નવો નિયમ 1 નવેમ્બર 2024થી અમલમાં આવશે. રેલ રિઝર્વેશનના નવા નિયમોથી મુસાફરો કે સરકાર કોને ફાયદો થશે કે નુકસાન થશે?

રેલવેએ આ નિર્ણય કેમ લીધો?

રેલ્વેનું કહેવું છે કે આ નિર્ણય ઉચ્ચ કેન્સલેશન અને સીટોના ​​બગાડને ધ્યાનમાં રાખીને લેવામાં આવ્યો છે. રેલવેએ કહ્યું કે, 120 દિવસનો એડવાન્સ રિઝર્વેશન સમયગાળો ઘણો લાંબો હતો. આ સમયગાળા દરમિયાન બુક કરવામાં આવેલી લગભગ 21 ટકા ટિકિટો રદ કરવામાં આવી છે. જ્યારે 4 થી 5 ટકા લોકો બિલકુલ મુસાફરી કરતા નથી. એવા ઘણા કિસ્સા હતા જેમાં મુસાફરોએ તેમની ટિકિટ કેન્સલ કરાવી ન હતી, જેના કારણે છેતરપિંડી થવાની સંભાવના રહે છે અને જરૂરિયાતમંદો ટિકિટ માટે ભટકતા જોવા મળ્યા હતા. રેલ્વે અનુસાર, માત્ર 13 ટકા લોકો ચાર મહિના અગાઉથી જ ટ્રેનની ટિકિટ બુક કરાવતા હતા. જ્યારે મોટાભાગની ટિકિટો મુસાફરીના 45 દિવસમાં બુક થઈ ગઈ હતી.

નવા નિયમથી કોને ફાયદો અને કોને નુકસાન?

દિવાળી 12 દિવસ પછી છે અને તે પછી છઠ પૂજા છે. બંને મોટા તહેવારો છે અને આવા સમયે શહેરોમાં નોકરી કરતા લોકો તેમના ગામ અને ઘરે જાય છે ત્યારે મુસાફરીમાં ભીડ વધુ થાય છે. ટ્રેન અને એર ટિકિટ સરળતાથી ઉપલબ્ધ નથી અને સામાન્ય લોકો મુશ્કેલીનો સામનો કરી રહ્યા છે જેનાથી બ્લેક માર્કેટિંગ વધે છે. જેના કારણે રેલવેને પણ નુકસાન થાય છે અને ગેરકાયદે વસૂલાતની ફરિયાદો આવવા લાગે છે. રેલવેનું કહેવું છે કે તહેવારો દરમિયાન ટ્રેનોમાં મુસાફરોની વધુ ભીડને ધ્યાનમાં રાખીને નિયમોમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. આનાથી કાળાબજાર અને ભ્રષ્ટાચાર પર પણ મહદઅંશે અંકુશ આવશે.

રિઝર્વેશન સમય મર્યાદામાં ઘટાડો રેલ્વેને વિશેષ ટ્રેનો ચલાવવાના આયોજનમાં મહત્તમ સગવડતા પ્રદાન કરશે, કારણ કે ઓછા કેન્સલેશન અને મુસાફરોના ધસારાને જોઈને સાચી પરિસ્થિતિનો અંદાજ લગાવી શકાય છે. તેનાથી મુસાફરો અને રેલવે બંનેની સમસ્યાઓ અને પડકારો ઓછા થશે.

હવે ટિકિટ બુકિંગના નિયમો શું છે?

ટ્રેનોમાં એડવાન્સ ટિકિટ બુકિંગનો સમયગાળો સમયાંતરે બદલાતો રહે છે. અત્યાર સુધીના નિયમો અનુસાર ટ્રેનની ટિકિટ મુસાફરીના ચાર મહિના પહેલા એડવાન્સ બુક કરાવી શકાતી હતી. 25 માર્ચ 2015ના રોજ રેલવે મંત્રાલયે બુકિંગનો સમયગાળો 60 દિવસથી વધારીને 120 દિવસ કર્યો હતો. હવે ફરી એકવાર ટ્રેન ટિકિટ બુકિંગનો સમયગાળો વધારીને 60 દિવસ કરવામાં આવ્યો છે. અગાઉ આરક્ષણનો સમયગાળો પણ 45 દિવસ અને 90 દિવસનો હતો. વિશ્લેષણ પછી  રેલવેએ આ નિર્ણય લીધો કે મુસાફરોની સુવિધા માટે મહત્તમ 60 દિવસનો આરક્ષણ સમયગાળો શ્રેષ્ઠ હોઈ શકે છે.

અગાઉથી ટિકિટ બુક કરાવનારાઓનું શું થશે?

જે મુસાફરોએ પહેલાથી જ ટિકિટ બુક કરાવી છે તેમને નવા નિયમથી કોઈ અસર થશે નહીં. રેલવેનું કહેવું છે કે નવો નિયમ 1 નવેમ્બર 2024થી અમલમાં આવશે. 120 દિવસના નિયમ હેઠળ 31 ઓક્ટોબર સુધી કરાયેલી બુકિંગ અકબંધ રહેશે. આનો અર્થ એ થયો કે 31 ઓક્ટોબર સુધી કરવામાં આવેલા રિઝર્વેશન પર તેની અસર નહીં થાય.  જો તમે 60 દિવસથી વધુ સમયની ટિકિટ બુક કરાવી હોય તો તેને કેન્સલ કરવાના નિયમોમાં કોઈ ફેરફાર નથી.

તમે ક્યારે ટિકિટ કેન્સલ કરી શકો?

નવા નિયમ મુજબ ટિકિટ કેન્સલ કરાવવાનો સમયગાળો પણ 60 દિવસનો રહેશે. એટલે કે જો તમે તમારી ટિકિટ કેન્સલ કરવા માંગતા હોવ તો તમારે આ સમયગાળાની અંદર પ્રક્રિયા પૂરી કરવી પડશે.

નવા નિયમથી કઇ ટ્રેનની ટિકિટ બુકિંગ પર અસર નહીં થાય?

જે ટ્રેનોનો એડવાન્સ રિઝર્વ પિરિયડ પહેલેથી જ ઓછો છે તેને નવા નિયમથી અસર થશે નહીં. આવી ટ્રેનોમાં ગોમતી એક્સપ્રેસ અને તાજ એક્સપ્રેસ જેવી ટ્રેનોનો સમાવેશ થાય છે. હાલમાં આ ટ્રેનોમાં એડવાન્સ રિઝર્વેશન માટે ટૂંકી સમય મર્યાદા પહેલેથી જ લાગુ છે. વિદેશી પ્રવાસીઓ માટે 365 દિવસની મર્યાદાના કિસ્સામાં કોઈ ફેરફાર કરવામાં આવશે નહીં. પહેલાની જેમ વિદેશી પ્રવાસીઓ 365 દિવસની સમય મર્યાદામાં રિઝર્વેશન કરાવી શકશે.

નવા નિયમથી શું બદલાશે?

દેશમાં એવા લાખો લોકો છે જેઓ અભ્યાસ કે રોજગાર માટે તેમના શહેરથી ઘણા કિલોમીટર દૂર જાય છે અથવા ક્યારેક લાખો વિદ્યાર્થીઓ સરકારી પરીક્ષા આપવા માટે બીજા શહેરમાં જાય છે. આમાંના મોટાભાગના લોકો માટે ટ્રેનમાં મુસાફરી કરવી એ આર્થિક રીતે એક મોટી સગવડ છે. ઘણા મોટા તહેવારો દરમિયાન  ટ્રેનમાં ભીડ એટલી વધી જાય છે કે લોકોને ઉભા રહેવા માટે સામાન્ય ટિકિટ પણ મળતી નથી, તેથી લોકો ટ્રેનની એડવાન્સ બુકિંગને લઈને ખૂબ જ સાવચેત રહે છે.

એવા ઘણા લોકો હશે જેમણે દિવાળી અને છઠ પર પોતાના ઘરે અને ગામડાઓએ  જવા માટે પહેલેથી જ ટ્રેનની ટિકિટ બુક કરાવી હશે. આવા તમામ લોકો જેમણે 31મી ઓક્ટોબર પહેલા જૂના નિયમો અનુસાર ટ્રેનની ટિકિટ બુક કરાવી છે અથવા બુક કરાવી છે, રેલવેના નવા નિયમોની તેમની મુસાફરી પર કોઈ અસર નહીં થાય.

અગાઉના નિયમ મુજબ જ્યારે ઘણા લોકોએ ત્રણ-ચાર મહિના અગાઉ ટિકિટ બુક કરાવી હતી, ત્યારે અન્ય મુસાફરોએ મુસાફરીની તારીખના એક મહિના પહેલા પણ લાંબી રાહ જોવી પડતી હતી, તેથી આ નવા નિયમના અમલ પછી મુસાફરો માટે સરળતા રહેશે. પ્રવાસના થોડા દિવસો પહેલા જ ટિકિટ ઉપલબ્ધ થશે અને ટિકિટ કેન્સલેશન અને રિફંડ સંબંધિત સમસ્યાઓને પણ સુધારી શકાશે.