ભારતીય લોકશાહીમાં, ચૂંટણી પ્રક્રિયાને સાફ અને ન્યાયી બનાવવા માટે ઘણા નિયમો અને કાયદાઓ બનાવવામાં આવ્યા છે. આ વિશેષ કાયદાઓમાંનો એક છે પક્ષપલટા વિરોધી કાયદો જે જણાવે છે કે ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિ જો પોતાનો પક્ષ બદલે તો તેની સામે શું પગલાં લેવામાં આવશે. આ કાયદો ખાસ કરીને એવા સંજોગોમાં લાગુ પડે છે જ્યારે કોઈ ઉમેદવાર તેના પક્ષની ટિકિટ પર ચૂંટણી જીત્યો હોય અને પછીથી તે પક્ષ બદલવાનો નિર્ણય લે.

પક્ષપલટા વિરોધી કાયદો શું છે?

ભારતમાં પક્ષપલટા વિરોધી કાયદો 1985માં ઘડવામાં આવ્યો હતો જેથી નેતાઓ અને પ્રતિનિધિઓને માત્ર તેમના અંગત લાભ માટે પક્ષ બદલવાથી અટકાવવામાં આવે. આ કાયદા હેઠળ જો કોઈ સાંસદ કે ધારાસભ્ય પોતાનો પક્ષ છોડીને બીજી પાર્ટીમાં જોડાય છે તો તેણે પોતાનું સભ્યપદ ગુમાવવું પડશે. આ કાયદાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ એ સુનિશ્ચિત કરવાનો હતો કે કોઈ પણ જનપ્રતિનિધિને જનતા દ્વારા ચૂંટાયા પછી પક્ષ બદલવાની સ્વતંત્રતા ન હોય. કારણ કે આ તેમના ચૂંટણી વચનો અને જનતાના વિશ્વાસની વિરુદ્ધ છે.

જો ઉમેદવાર પક્ષ બદલે તો શું થાય?

જો ચૂંટણી પછી કોઈ ઉમેદવાર પોતાનો પક્ષ બદલે છે તો તેને પોતાની સીટ ગુમાવવી પડી શકે છે. જો તે ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિ છે, તો તેને પક્ષપલટા વિરોધી કાયદા હેઠળ આરોપી ગણવામાં આવશે. જો કે, આ નિયમમાં કેટલાક અપવાદો છે. જો કોઈ સાંસદ અથવા ધારાસભ્યના પક્ષના એક તૃતીયાંશ સભ્યો પક્ષ છોડી દે તો તે પક્ષ બદલવાનું ટાળી શકે છે. આ સિવાય જો કોઈ સાંસદ અથવા ધારાસભ્યને તેમની પાર્ટીમાં કોઈ ગંભીર મતભેદ હોય તો તે કેટલીક શરતો હેઠળ પાર્ટી બદલી શકે છે પરંતુ આ પ્રક્રિયા ન્યાયિક સમીક્ષાને આધીન છે.

શું પગલાં લેવાય છે?

જો કોઈ ચૂંટાયેલ પ્રતિનિધિ પક્ષ બદલે છે, તો તેને પહેલા તેના પક્ષમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવે છે અને પછી તેની સદસ્યતા સમાપ્ત થઈ શકે છે. પછી તે બેઠક પર નવી ચૂંટણી પ્રક્રિયા શરૂ થાય છે અને પેટાચૂંટણી હાથ ધરવામાં આવે છે. આ પગલું એ સુનિશ્ચિત કરે છે કે ઉમેદવાર માત્ર તેના અંગત હિતોને લીધે પક્ષો બદલતો નથી અને જનતાના વિશ્વાસને તોડતો નથી.