ઘણીવાર સાપ કરડવાની વાર્તાઓ સાંભળી હશે અથવા સાપ કરડ્યા પછી શરીરમાં કેવા પ્રકારના ફેરફારો થવા લાગે છે? એક રિપોર્ટ અનુસાર, દર વર્ષે લગભગ 5.4 મિલિયન લોકો સાપના ડંખનો શિકાર બને છે. તેમાંથી 1.8 થી 2.7 મિલિયન કેસ ઝેરી સાપ કરડવાના છે. દર વર્ષે લગભગ 81,410 થી 137,880 લોકો સાપ કરડવાથી મૃત્યુ પામે છે. આમાં મોટાભાગના સાપ ખેડૂતો અથવા ખેતી સાથે જોડાયેલા લોકોનો શિકાર કરે છે. પછીના ક્રમે બાળકો છે. બાળકોના શરીર નાના હોવાને કારણે તેઓને વધુ અસર થાય છે.

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO)ના એક રિપોર્ટ અનુસાર, વિશ્વભરમાં દર વર્ષે સાપ કરડવાથી થતા મૃત્યુ અને અપંગતાઓની સંખ્યા ઘણી વધારે છે. 2019 અને 2020ની વચ્ચે એકલા ભારતમાં 12 લાખથી વધુ લોકો સાપ કરડવાથી મૃત્યુ પામ્યા. ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં આરોગ્યની સુવિધાના અભાવે મોટા ભાગના કેસો સાપ કરડ્યા પછી યોગ્ય સારવાર ન મળવાના કારણે બને છે.

WHOનું કહેવું છે કે સાપના કરડવાથી થતા મૃત્યુને રોકવા માટે એન્ટી-વેનોમની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવી, આરોગ્ય કર્મચારીઓને તાલીમ આપવી અને લોકોમાં જાગૃતિ ફેલાવવી જરૂરી છે. અંતરિયાળ વિસ્તારોમાં આરોગ્ય સુવિધાઓની પહોંચ વધારવા પર પણ ધ્યાન આપવાની જરૂર છે.

સાપ કરડ્યા પછી શરીરમાં શું ફેરફાર જોવા મળે છે?

સાપ કરડવાથી શરીર પર અનેક પ્રકારની ખરાબ અસર જોવા મળે છે. ડંખની જગ્યાએ તીવ્ર દુખાવો થાય છે અને ત્યાં સોજો આવે છે. સાપનું ઝેર લોહી સાથે ભળે છે અને શરીરના અન્ય ભાગોમાં પહોંચે છે, જેનાથી રક્તસ્રાવ, સ્નાયુઓની નબળાઇ અને લકવો જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, લોહીના ગંઠાવાનું શરૂ થાય છે અથવા લોહી ફૂટવાનું શરૂ થાય છે. ફેફસાં, હૃદય, કિડની અને મગજ જેવા મહત્વના અંગો પણ ઝેરથી પ્રભાવિત થઈ શકે છે. ક્યારેક કરડેલો ભાગ કાપી નાખવો પડે છે. જો યોગ્ય સમયે સારવાર ન મળે તો સાપ કરડવાથી મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે.

શરીરમાં દેખાવા લાગે છે આ ફેરફારો

સાપ કરડ્યા પછી થોડા સમય પછી શરીરનો રંગ પણ બદલાવા લાગે છે. શરીર નિસ્તેજ થવા લાગે છે. ત્વચા પર બહુ ઓછા નિશાન રહી શકે છે. ચક્કર, અસ્પષ્ટ દ્રષ્ટિ, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ઉબકા, સ્નાયુઓની નબળાઇ અથવા લકવો જેવા લક્ષણો દેખાઈ શકે છે. ઘાની આસપાસની ચામડી કાળી થઈ શકે છે. આંગળીઓ અથવા અંગૂઠામાં ઝણઝણાટી થવી, ગળવામાં મુશ્કેલી અને સ્નાયુઓની નબળાઇ જેવા લક્ષણો આવી શકે છે.

સાપ કરડે તો શું કરવું જોઈએ?

સૌ પ્રથમ  કરડેલી જગ્યાને સાબુ અને પાણીથી સાફ કરવી જોઈએ. આ પછી તેને પાટો બાંધવો જરૂરી છે. ઘાનું નિરીક્ષણ કરો અને જો સોજો, પરુ અથવા દુખાવો જેવા ચેપના ચિહ્નો દેખાય તો તાત્કાલિક હોસ્પિટલ અથવા નજીકના આરોગ્ય કેન્દ્રમાં સારવાર માટે જાઓ.