યુએસ એજન્સી ફોર ઇન્ટરનેશનલ ડેવલપમેન્ટ (યુએસએઆઈડી) જે વિદેશમાં ‘ડાબેરી, ઉદારવાદી અને જાગૃત’ એજન્ડાને પ્રોત્સાહન આપવા બદલ ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્ર દ્વારા ટીકાનો સામનો કરી રહી છે, તે હેજ ફંડ ઓપરેટર જ્યોર્જ સોરોસ સામે ચાલી રહેલી તપાસના સંદર્ભમાં ઇડીની તપાસ હેઠળ આવી છે.

સોરોસ ઇકોનોમિક ડેવલપમેન્ટ ફંડમાંથી 25 કરોડ રૂપિયા મેળવવામાં ફોરેન એક્સચેન્જ મેનેજમેન્ટ એક્ટના કથિત ઉલ્લંઘન માટે બેંગલુરુ સ્થિત ત્રણ કંપનીઓની તપાસ કરી રહેલી ઇડીને જાણવા મળ્યું છે કે તેમાંથી એક, એએસએઆર સોશિયલ ઇમ્પેક્ટ એડવાઇઝર્સને પણ 2022-23 માં યુએસએઆઈડી તરફથી 8 કરોડ રૂપિયા વિદેશી ઇનવર્ડ રેમિટન્સ તરીકે મળ્યા હતા.

સોરોસ દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવતી કંપની દ્વારા થિંક ટેન્કના ટ્રસ્ટીઓ મોન્ટેક અને પ્રભુનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. ત્રણેય કંપનીઓને 2021 અને 2024 ની વચ્ચે સોરોસનું ભંડોળ મળ્યું હતું. સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે એએસએઆરએ સમજાવ્યું હતું કે યુએસએઆઈડી ભંડોળ દિલ્હી સ્થિત જાહેર નીતિ થિંક ટેન્ક, કાઉન્સિલ ઓન એનર્જી, એન્વાયર્નમેન્ટ એન્ડ વોટર (સીઈઈડબ્લ્યુ) ને પૂરી પાડવામાં આવેલી સેવાઓ માટે વળતર હતું. જે તેની વેબસાઇટ અનુસાર ‘વૈશ્વિક પડકારો અને ભારતના વિકાસ માટેના પરિણામોને સમજવા’ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

સીઈઈડબ્લ્યુના ટ્રસ્ટીઓ તરીકે આયોજન પંચના ભૂતપૂર્વ ઉપાધ્યક્ષ મોન્ટેક સિંહ આહલુવાલિયા અને સુરેશ પ્રભુ છે, જેમણે પ્રથમ મોદી સરકારમાં મંત્રી તરીકે સેવા આપી હતી.એએસએઆરના અધિકારીઓ સીઈઈડબ્લ્યુ ને પૂરી પાડવામાં આવતી સેવાઓની પ્રકૃતિ અને યુએસએઆઈડી કેવી રીતે ચિત્રમાં આવ્યું તે સમજાવવામાં અસમર્થ હતા. સૂત્રોએ રૂટબ્રિજ સર્વિસીસ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ અને રૂટબ્રિજ એકેડેમી લિમિટેડને બેંગલુરુ સ્થિત અન્ય બે કંપનીઓ તરીકે ઓળખાવી હતી જેમને એસઈડીએફ તરફથી ભંડોળ મળ્યું હતું, જે સોરોસ દ્વારા સ્થાપિત અનેક સંસ્થાઓમાંની એક ઓપન સોસાયટી ફાઉન્ડેશન્સની ઇમ્પેક્ટ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ શાખા છે.

ઇડી યુએસએઆઈડી દ્વારા કરવામાં આવેલી આ ચુકવણીઓનો હેતુ શોધી રહ્યું છે. સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે ઓપન સોસાયટી ફાઉન્ડેશનને 2016 માં ગૃહ મંત્રાલય દ્વારા ‘અનિચ્છનીય પ્રવૃત્તિઓ’ ના કારણે 'પૂર્વ સંદર્ભ શ્રેણી' હેઠળ મૂકવામાં આવ્યું હતું - એક વર્ગીકરણ જેમાં કોઈપણ ભારતીય બિન-લાભકારી સંસ્થાને ભંડોળનું યોગદાન આપવા માટે મંત્રાલય પાસેથી પૂર્વ મંજૂરી લેવી જરૂરી હતી.

એએસએઆર અને બેંગલુરુ સ્થિત અન્ય બે સંસ્થાઓના સંદર્ભમાં ઇડી તપાસ એ પણ તપાસશે કે ઓએસએફએ ફરજિયાત જરૂરિયાતનું પાલન કર્યું છે કે નહીં. એજન્સી વિદેશી સીધા રોકાણના આડમાં ભારતીય નાગરિક અધિકાર સંગઠનો, થિંક ટેન્ક અને અન્ય સંસ્થાઓને સોરોસ દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવાની પણ તપાસ કરી રહી છે.