નિયમો અનુસાર, કેન્દ્ર સરકાર સંવેદનશીલ મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરવા માટે લોકસભાની ગુપ્ત બેઠક બોલાવી શકે છે પરંતુ આ જોગવાઈનો અત્યાર સુધી ઉપયોગ થયો નથી.

એક બંધારણીય નિષ્ણાતના મતે, ૧૯૬૨માં ચીની આક્રમણ દરમિયાન, કેટલાક વિપક્ષી સાંસદોએ આ મુદ્દા પર ચર્ચા કરવા માટે ગૃહની ગુપ્ત બેઠક બોલાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. પરંતુ તત્કાલીન વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુ આ માટે સંમત ન હતા.

આવી મીટિંગ કેવી રીતે કહેવાય છે?

નોંધનીય છે કે 'લોકસભામાં કાર્યપદ્ધતિ અને કાર્યપદ્ધતિના નિયમો' ના પ્રકરણ-25 માં ગૃહના નેતાની વિનંતી પર ગુપ્ત બેઠકો યોજવાની જોગવાઈ છે. નિયમ 248 ની પેટા-કલમ (1) મુજબ, ગૃહના નેતાની વિનંતી પર અધ્યક્ષ ગૃહની ગુપ્ત બેઠક માટે કોઈપણ એક દિવસ નક્કી કરી શકે છે.

પેટા-કલમ બે જણાવે છે કે ગૃહની સત્ર ચાલુ હોય ત્યારે કોઈપણ અજાણી વ્યક્તિને ચેમ્બર, લોબી અથવા ગેલેરીમાં હાજર રહેવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં પરંતુ, અમુક લોકોને આવી મીટિંગ્સ દરમિયાન મંજૂરી આપવામાં આવશે.

નિયમો શું કહે છે?

આ જ પ્રકરણના બીજા નિયમ મુજબ, અધ્યક્ષ નિર્દેશ આપી શકે છે કે ગુપ્ત બેઠકની કાર્યવાહીનો અહેવાલ અધ્યક્ષને યોગ્ય લાગે તે રીતે જારી કરવામાં આવે પરંતુ હાજર રહેલી અન્ય કોઈ વ્યક્તિ ગુપ્ત બેઠકની કોઈપણ કાર્યવાહી અથવા નિર્ણયની, આંશિક કે સંપૂર્ણ, કોઈ નોંધ કે રેકોર્ડ રાખી શકશે નહીં,l અથવા આવી કાર્યવાહીનો કોઈ અહેવાલ જારી કરી શકશે નહીં અથવા તેનું વર્ણન કરવાનો હેતુ રાખશે નહીં.

જ્યારે એવું માનવામાં આવે કે ગુપ્ત બેઠકની કાર્યવાહીના સંદર્ભમાં ગુપ્તતા જાળવવાની જરૂરિયાત હવે સમાપ્ત થઈ ગઈ છે અને હવે તે અધ્યક્ષની સંમતિને આધીન છે, ત્યારે ગૃહના નેતા અથવા કોઈપણ અધિકૃત સભ્ય એવી દરખાસ્ત રજૂ કરી શકે છે કે આવી બેઠક દરમિયાનની કાર્યવાહીને હવે ગુપ્ત ગણવામાં ન આવે. જો પ્રસ્તાવ પસાર થઈ જાય તો લોકસભાના સેક્રેટરી જનરલ ગુપ્ત સત્રની કાર્યવાહીનો અહેવાલ તૈયાર કરશે અને શક્ય તેટલી વહેલી તકે તેને પ્રકાશિત કરશે.

નિર્ણયો જાહેર કરી શકતા નથી

જોકે, નિયમો ચેતવણી આપે છે કે કોઈપણ વ્યક્તિ દ્વારા કોઈપણ રીતે ગુપ્ત કાર્યવાહી અથવા સભાના નિર્ણયોનો ખુલાસો કરવો એ ગૃહના વિશેષાધિકારનો ઘોર ભંગ માનવામાં આવશે. બંધારણીય નિષ્ણાત અને લોકસભાના ભૂતપૂર્વ મહાસચિવ પીડીટી આચાર્યએ જણાવ્યું હતું કે ગૃહની ગુપ્ત બેઠક યોજવાનો અત્યાર સુધી કોઈ પ્રસંગ બન્યો નથી.

વૃદ્ધો સાથેની તેમની વાતચીતનો ઉલ્લેખ કરતા તેમણે કહ્યું કે 1962માં ચીન-ભારત યુદ્ધ દરમિયાન, કેટલાક વિપક્ષી સભ્યોએ સંવેદનશીલ મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરવા માટે ગુપ્ત બેઠકનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો પરંતુ, નેહરુ આ સાથે સહમત ન હતા અને કહ્યું કે જનતાએ આ જાણવું જોઈએ.