લોકસભા ચૂંટણી પછી, દેશના છ મુખ્ય પક્ષો - ભાજપ, ટીડીપી, સીપીએમ, એલજેપી (રામવિલાસ), સિક્કિમ ડેમોક્રેટિક ફ્રન્ટ (એસડીએફ) અને ઓલ ઈન્ડિયા યુનાઇટેડ ડેમોક્રેટિક ફ્રન્ટના પાર્ટી ફંડમાં તોતિંગ વધારો થયો છે. ચૂંટણી પ્રક્રિયાના અંતે આ પક્ષો પાસે ચૂંટણી શરૂ થઈ ત્યારે જે ભંડોળ હતું તેના કરતાં ઘણું વધારે હતું.

ઉપરાંત, 22 મુખ્ય રાજકીય પક્ષો દ્વારા ચૂંટણી પંચમાં દાખલ કરાયેલા ચૂંટણી ખર્ચ અહેવાલોના વિશ્લેષણ મુજબ, 2024 ની ચૂંટણીના સમાપન સમયે તેમના 'ક્લોઝિંગ બેલેન્સ'માં કુલ રકમ ચૂંટણીની જાહેરાતના દિવસે તેમના સામૂહિક 'ઓપનિંગ બેલેન્સ' કરતા 31% વધુ હતી. આમાં રોકડ અને બેંક બેલેન્સ/થાપણોનો સમાવેશ થાય છે.

આટલા પક્ષની તિજોરી વજનદાર થઈ

કોમનવેલ્થ હ્યુમન રાઇટ્સ ઇનિશિયેટિવના ડિરેક્ટર વેંકટેશ નાયક દ્વારા કરવામાં આવેલા વિશ્લેષણ મુજબ, 22 પક્ષો - જેમાં પાંચ રાષ્ટ્રીય પક્ષો ભાજપ, કોંગ્રેસ, સીપીએમ, આપ અને બીએસપીનો સમાવેશ થાય છે, અને તૃણમૂલ કોંગ્રેસ, ડીએમકે, બીઆરએસ, ટીડીપી,વાયએસઆર કોંગ્રેસ, એસપી અને જેડીયુ સહિત 17 પ્રાદેશિક પક્ષો - લઘુમતીમાં છે.

૨૦૨૪માં લોકસભા અને ચાર રાજ્ય વિધાનસભાઓની સામાન્ય ચૂંટણીઓની જાહેરાતના દિવસે આ પક્ષો પાસે ૧૧,૩૨૬ કરોડ રૂપિયાનું ઓપનિંગ બેલેન્સ હતું. ચૂંટણી પ્રક્રિયા દરમિયાન રૂ. ૭,૪૧૬ કરોડ એકત્ર કર્યા અને રૂ. ૩,૮૬૧.૬ કરોડ ખર્ચ્યા પછી, ચૂંટણી પૂરી થઈ તે દિવસે ૨૨ પક્ષો પાસે કુલ રૂ. ૧૪,૮૪૮ કરોડનું બંધ બેલેન્સ હતું.

ભાજપ ૧૦,૧૦૭.૨ કરોડના ક્લોઝિંગ બેલેન્સ સાથે ચાર્ટમાં ટોચ પર

અભ્યાસ મુજબ, ભાજપ ૫,૯૨૧.૮ કરોડ રૂપિયાના સૌથી વધુ ઓપનિંગ બેલેન્સ અને ૧૦,૧૦૭.૨ કરોડ રૂપિયાના ક્લોઝિંગ બેલેન્સ સાથે ચાર્ટમાં ટોચ પર છે. મુખ્ય વિપક્ષી પક્ષ કોંગ્રેસ શરૂઆતના બેલેન્સની દ્રષ્ટિએ 22 પક્ષોમાં નવમા ક્રમે રહ્યો, અને બંધ બેલેન્સની દ્રષ્ટિએ 12મા સ્થાને સરકી ગયો. ગયા વર્ષની સામાન્ય ચૂંટણી માટે 5,922 કરોડ રૂપિયાનો પ્રારંભિક ખર્ચ જાહેર કરનાર ભાજપે 6,268 કરોડ રૂપિયા એકત્ર કર્યા અને 1,738 કરોડ રૂપિયા ખર્ચ કર્યા.

જોકે, ભાજપના ચૂંટણી ખર્ચના નિવેદન મુજબ, તે રૂ. ૧૦,૧૦૭ કરોડના બંધ બેલેન્સ સાથે વધુ સમૃદ્ધ બન્યો. ભાજપનું ક્લોઝિંગ બેલેન્સ તેના ઓપનિંગ બેલેન્સ કરતાં રૂ. ૪,૧૮૫ કરોડ વધુ હતું, ટીડીપીનું રૂ. ૬૫.૪ કરોડ, સીપીએમનું રૂ. ૮ કરોડથી વધુ, એલજેપીવીનું રૂ. ૯.૯ કરોડ, એસડીએફનું રૂ. ૭૬ લાખ અને એઆઈયુડીએફનું રૂ. ૩.૬ લાખ હતું.

દરેક પક્ષ કેટલો ખર્ચ કરે છે?

કોમનવેલ્થ હ્યુમન રાઇટ્સ ઇનિશિયેટિવ દ્વારા 22 પક્ષોના ચૂંટણી ખર્ચનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું તેમાં જણાવ્યું હતું કે કુલ ૧,૫૯૫ ઉમેદવારો ઉભા રાખ્યા હતા, જેમાંથી ૪૮૦ ઉમેદવારો ૧૮મી લોકસભામાં ચૂંટાયા હતા. આ લોકસભાના કુલ સભ્યોની સંખ્યાના ૮૮% થી વધુ છે. અભ્યાસ મુજબ, ભાજપે 22 પક્ષોને મળેલી કુલ રકમમાંથી 84.5% ભંડોળ એકત્ર કર્યું. પાર્ટીએ કુલ 1,738 કરોડ રૂપિયાનો ચૂંટણી ખર્ચ જાહેર કર્યો છે, જે 22 પાર્ટીઓના કુલ પ્રચાર ખર્ચના 45% છે.

મીડિયામાં જાહેરાત પાછળ ૯૯૨ કરોડનો ખર્ચ

22 પક્ષો દ્વારા મીડિયા જાહેરાતો પર સામૂહિક રીતે 992.4 કરોડ રૂપિયાથી વધુ ખર્ચ કરવામાં આવ્યા હતા; સાત પક્ષોએ સોશિયલ મીડિયા અને વર્ચ્યુઅલ પ્રચાર પર વધારાના ૧૯૬.૨ કરોડ રૂપિયા ખર્ચ્યા. સ્ટાર પ્રચારકોની મુસાફરી પર તમામ 22 પક્ષો દ્વારા કુલ 830 કરોડ રૂપિયા ખર્ચવામાં આવ્યા હતા, જ્યારે પ્રચાર સામગ્રી પર 395.5 કરોડ રૂપિયા અને જાહેર સભાઓના આયોજન પર 130 કરોડ રૂપિયા ખર્ચવામાં આવ્યા હતા.

ગુનાહિત ઇતિહાસની જાહેરાત કરવા માટે ૨૬.૭ કરોડ ખર્ચાયા

૨૨ રાજકીય પક્ષોએ તેમના ઉમેદવારોના ગુનાહિત ઇતિહાસની જાહેરાત કરવા માટે કુલ ૨૬.૭ કરોડ રૂપિયા ખર્ચ્યા. આમાં ભાજપે સૌથી વધુ 9 કરોડ રૂપિયાથી વધુ ખર્ચ કર્યો. આ વસ્તુ પાછળ બસપાએ ૫.૯ કરોડ રૂપિયા અને કોંગ્રેસે ૩.૩ કરોડ રૂપિયા ખર્ચ્યા.