લોકસભાની ગઇ ચૂંટણીની જેમ આ વખતે પણ મતદાન સમયે કાળઝાળ ગરમી મોટો વિલન બની રહે તેવો ભય રાજકીય પાર્ટી અને ઉમેદવારોને સતાવી રહ્યો છે. ચૂંટણી પંચ દ્વારા મતદાન મથકોએ ગરમી ન લાગે તેના ઉપાયો વિચારી રાખ્યા છે પરંતુ આકરી ગરમી મતદારોને મતદાનથી દૂર રાખે છે અને ચૂંટણી પંચના 85 ટકા મતદાનના ટારગેટને નિષ્ફળ બનાવે છે.

ગુજરાતમાં મે મહિનાના પ્રથમ સપ્તાહમાં ગરમીનો પારો 45 ડીગ્રી સુધી પહોંચી જવાની હવામાન વિભાગની આગાહી છે, પરિણામે તેની સીધી અસર મતદાન પર થવાની ભિતિ સર્જાઇ છે. 2019ની ચૂંટણીમાં પણ ઓછું મતદાન થવા પાછળ ભીષણ ગરમી કારણભૂત હતી. મતદાન ઓછું થતાં ઉમેદવારોને મળતા મત અને સરસાઇમા મોટું ગાબડું પડે છે.

2019ની લોકસભામાં ભારતના ચૂંટણી પંચે ગુજરાતમાં 75 ટકા મતદાન થવાની આશા રાખી હતી પરંતુ ગરમીના કારણે 64 ટકા મતદાન થયું હતું. 1.50 કરોડ મતદારોએ મત આપ્યા ન હતા. ગુજરાતમાં મતદારો વધી રહ્યાં છે પરંતુ મતદાન ઘટી રહ્યું હોવાનું મુખ્ય કારણ ગરમીના સમયમાં ચૂંટણી યોજવામાં આવે છે તે ગણી શકાય છે. આ વખતે ચૂંટણી પંચે 85 ટકા મતદાનની તૈયારી કરી છે પરંતુ ગરમીના કારણે આ લક્ષ્યાંક સિદ્ધ થવામાં શંકા ઉપજે છે.

ગુજરાતમાં લોકસભાની ચૂંટણીમાં અત્યંત કંગાળ 35.92 ટકા જેટલું મતદાન 1996માં નોંધાયું હતું. 2024ની ચૂંટણીમાં પંચે ગરમીથી બચવા માટે મતદારો માટે મંડપ બાંધવા, પીવાના પાણીની વ્યવસ્થા કરવા તેમજ અન્ય સુવિધાઓ ઉભી કરવાની તૈયારી કરી છે તેમ છતાં લોકો ગરમીના કારણે મત આપવા ઓછા નિકળે છે. બપોરના 12 થી સાંજના 4 કલાક સુધીનું મતદાન ગરમીના કારણે દર વખતે પ્રભાવિત થાય છે, તેથી સવારે 10 વાગ્યા સુધીમાં 20 થી 25 ટકા મતદાન થઇ જતું હોય છે. બીજીતરફ 4 થી 5 કલાકના ગાળામાં સૌથી વધુ મતદાન થાય છે. બપોરના આ સમયમાં માત્ર પાંચ થી આઠ ટકા મતદાન થતું હોય છે.

તાપમાન વધશે તો મતદાન પર થશે અસર, બ્રિટનના રિસર્ચર્સએ કર્યો દાવો
બ્રિટિશ સંશોધકોનો દાવો છે કે ભારે ગરમીના કારણે મતદાન વધી શકે છે. અમૃત અમીરાપુ, યુકેની યુનિવર્સિટી ઓફ કેન્ટના ઇરમા ક્લોટ્સ-ફિગ્યુરેસ અને લંડન યુનિવર્સિટીના જ્હોન પાબ્લો રુડે ભારતમાં મતદારોના મતદાન પર હવામાન પરિવર્તનની અસર પર સંશોધન કર્યું હતું. આ મુજબ જો ચૂંટણી પહેલાનું સરેરાશ                                        

તાપમાન વધશે

તાપમાન સામાન્ય કરતા એક ડિગ્રી વધારે હોય તો મતદાનની ટકાવારી 1.5 ટકા વધી શકે છે. બ્રિટિશ સંશોધકોએ ભારતમાં 2008 અને 2017 વચ્ચે યોજાયેલી વિધાનસભા ચૂંટણીના ડેટાના વિશ્લેષણના આધારે જણાવ્યું હતું કે જ્યારે તાપમાન સકારાત્મક રેન્જમાં હોય છે ત્યારે કૃષિ ઉત્પાદન વધે છે અને મતદાનની ટકાવારી ઘટે છે. તેનું કારણ એ છે કે મોટાભાગના ખેડૂતો ખેતીમાં વ્યસ્ત હોવાથી મતદાન કરવા આવતા નથી. તેનાથી વિપરિત, જ્યારે ભારે ગરમીના કારણે કૃષિ ઉત્પાદન ઘટે છે, ત્યારે મતદાનની ટકાવારી વધે છે. ભારતમાં, 1991 પહેલા, સામાન્ય ચૂંટણી હંમેશા ઉનાળામાં યોજાતી ન હતી. ચૂંટણી પંચ સામાન્ય રીતે શિયાળાની ઋતુમાં ચૂંટણી કરાવે છે. 2004માં તત્કાલિન વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીના કાર્યકાળ દરમિયાન જ્યારે લોકસભાનું અકાળે વિસર્જન કરવામાં આવ્યું હતું, ત્યારથી ઉનાળામાં લોકસભાની ચૂંટણીઓ યોજાવા લાગી હતી.દેશના નિષ્ણાતો કહે છે કે ચૂંટણી દરમિયાન ભારે ગરમી લોકોને તેમના ઘરોમાં રહવા મજબૂર કરી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં મતદાનની ટકાવારીને મોટી અસર થઈ શકે છે. રાંચીના ભૂસ્તરશાસ્ત્રી નીતિશ પ્રિયદર્શીએ જણાવ્યું હતું કે મતદાનના દિવસે આકરી ગરમીને કારણે એક દિવસ પહેલા વ્યક્તિની માનસિકતા બદલાઈ શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ મતદાન કરતા પહેલા કોઈ સમસ્યાને કારણે નારાજ અથવા ગુસ્સે થાય છે, તો શક્ય છે કે તેનો મત કોઈ અન્ય રાજકીય પક્ષને જાય. ઉનાળાની ઋતુમાં સૌથી મોટી સમસ્યા વીજળી, પાણી અને ગરમીને લગતી હોય છે. આ સમસ્યાઓના કારણે થોડા સમય માટે લોકોની માનસિકતા બદલવી સામાન્ય બાબત છે. આવી સ્થિતિમાં વોટિંગના દિવસે પાણીની કટોકટી, વીજળીની કટોકટી અને અન્ય સમસ્યાઓ રાજકીય પક્ષો માટે મુશ્કેલી બની શકે છે.

ચૂંટણી પંચે કરી ખાસ વ્યવસ્થા
લોકોને તડકાથી બચાવવા માટે ટેન્ટ લગાવવામાં આવશે, પાણી માટે કર્મચારીઓ તૈનાત કરાશે, સનનેટ લગાવવા અપાયા સુચન, દરેક કેન્દ્ર પર ઓઆરએસ રાખવું જરૂરી, મતદાન ઝડપથી થઈ શકે તે માટે બૂથની સંખ્યા વધારવામાં આવશે, મહિલાઓ, વૃદ્ધો અને અપંગોને પ્રાથમિકતા અપાશે, દરેક બૂથ પર, બે મહિલાઓ પછી એક પુરુષ મતદાન કરશે.

પાછલા વર્ષોમાં લોકસભા ચૂંટણી સમયે મતદાન
જાન્યુઆરી 1952 - 45.7 %
ફેબ્રુઆરી / માર્ચ 1957 - 47.7 %
ફેબ્રુઆરી 1962 - 55.4 %
ફેબ્રુઆરી 1967 - 61 %
માર્ચ 1971 - 55.3 %
માર્ચ 1977 - 60.5 %
જાન્યુઆરી 1980 - 56.9 %
ડિસેમ્બર1984 - 64 %
નવેમ્બર 1989 - 62 %
મે / જૂન 1991 - 55.9 %
એપ્રિલ / મે 1996 - 57.9 %
ફેબ્રુઆરી 1998 - 62 %
સપ્ટેમ્બર / ઓક્ટોબર 1999 - 60 %
એપ્રિલ / મે 2004 - 58.1 %
એપ્રિલ / મે 2009 - 58.2 %
એપ્રિલ / મે 2014 - 66.4 %
એપ્રિલ / મે 2019 - 67.4 %