દક્ષિણપૂર્વ ચીનના દરિયાકાંઠે લગભગ 100 માઇલ દૂર સ્થિત, તાઇવાન એક સમયે ફોર્મોસા તરીકે જાણીતું હતું. પહેલા તે ડચ અને સ્પેનિશ અને પછી જાપાનીઓ દ્વારા નિયંત્રિત હતું. પરંતુ આખરે તે રીપબ્લીક ઓફ ચાઈના નિયંત્રણ હેઠળ આવ્યું, જેને માઓની સામ્યવાદી સેનાએ હરાવી દીધી. આજે તાઇવાન પાસે પોતાની સેના, ચલણ અને પાસપોર્ટ છે પરંતુ ચીન તેને પોતાનું હોવાનો દાવો કરે છે.

યુએસ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ સ્ટેટે ગયા અઠવાડિયે તેની વેબસાઇટના તાઇવાન પેજ પરથી એવા સંદર્ભો દૂર કર્યા જે તેની સ્વતંત્રતાને સમર્થન આપતા ન હતા. આનાથી ચીન ગુસ્સે થયું. ગયા અઠવાડિયે જ, યુએસ કાયદા નિર્માતાઓએ માંગ કરી હતી કે રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પ એક ચીન નીતિ છોડી દે અને સ્વતંત્ર તાઇવાનને માન્યતા આપે.

ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં, જ્યારે અમેરિકાએ સંરક્ષણ સહાય પેકેજ હેઠળ તાઇવાનને 4.85 હજાર કરોડ રૂપિયા આપ્યા હતા, ત્યારે પણ ચીને અમેરિકા સામે નજર ફેરવી હતી અને તેને આગ સાથે ન રમવાની ધમકી આપી હતી. વાસ્તવમાં તાઇવાન પોતાને એક સ્વાયત્ત રાષ્ટ્ર કહે છે, જ્યારે ચીન તેને પોતાનો ભાગ માને છે.

છેવટે, ચીન અને તાઇવાન વચ્ચેનો વિવાદ કેવી રીતે શરૂ થયો? ચીન તાઇવાન જેવા નાના ટાપુ દેશ પર કેમ નજર રાખી રહ્યું છે અને આમાં અમેરિકાની ભૂમિકા શું છે?

તાઇવાન એ દક્ષિણપૂર્વ ચીનના દરિયાકાંઠે લગભગ 100 માઇલ દૂર સ્થિત એક ટાપુ છે. વર્ષ ૧૬૦૦ ની આસપાસ તેના પર ડચ અને સ્પેનિશ લોકોનું શાસન હતું. શરૂઆતમાં તે ફોર્મોસા તરીકે ઓળખાતું હતું. ૧૬૮૪માં કિંગ રાજવંશે તાઇવાનને ફુજિયન પ્રાંતના ભાગ રૂપે સમાવી લીધું અને ૧૮૮૫માં તેને એક અલગ ચીની પ્રાંત જાહેર કર્યો.

પરંતુ પાછળથી જાપાન સાથેના યુદ્ધમાં કિંગ રાજવંશનો પતન થયો અને 1895માં તાઇવાન જાપાની વસાહત બન્યું. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી, જાપાનનો પરાજય થયો અને તાઇવાનને ચીન પ્રજાસત્તાક સરકારને સોંપી દેવામાં આવ્યું.

તાઇવાનનો પોતાનો પાસપોર્ટ

મોટાભાગના પશ્ચિમી દેશો અને યુએસ સાથીઓ રિપબ્લિક ઓફ ચાઇના પાસપોર્ટને માન્યતા આપીને અને એકબીજાની રાજધાનીઓમાં વાસ્તવિક દૂતાવાસો જાળવીને તાઇવાન સાથે ગાઢ અનૌપચારિક સંબંધો જાળવી રાખે છે. તાઇવાનના નાગરિકો પણ તેમના દેશના પાસપોર્ટનો ઉપયોગ કરીને મોટાભાગના દેશોમાં મુસાફરી કરી શકે છે.

ચીને એક દેશ-બે સિસ્ટમ ઓફર કરી

ચીને સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે તે તાઇવાન પર નિયંત્રણ મેળવવા માટે બળનો ઉપયોગ કરવામાં અચકાશે નહીં. ચીને હોંગકોંગની જેમ તાઇવાનને એક દેશ-બે સિસ્ટમ મોડેલની ઓફર પણ કરી હતી, પરંતુ તાઇવાનમાં કોઈ રાજકીય પક્ષ તેના સમર્થનમાં નથી.

ચીને ૧૯૭૧ના સંયુક્ત રાષ્ટ્રના ઠરાવનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે, જેમાં પીપલ્સ રિપબ્લિક ઓફ ચાઇનાને ચીનની કાયદેસર સરકાર તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી. આ ઠરાવને કારણે, તાઇવાનને યુએનમાં તેની બેઠક ગુમાવવી પડી અને તેને કાયદેસર રીતે ચીનનો ભાગ પણ ગણવામાં આવ્યો.