આ વખતે ભારતના પ્રજાસત્તાક દિવસની ઉજવણીમાં ઇન્ડોનેશિયાના રાષ્ટ્રપતિ પ્રબોવો સુબિયાન્ટો મુખ્ય મહેમાન છે. આ 5મી વખત છે જ્યારે ઇન્ડોનેશિયાના નેતા ગણતંત્ર દિવસ નિમિત્તે મહેમાન તરીકે ભારત આવ્યા છે. 26 જાન્યુઆરી 1950 ના રોજ યોજાયેલા પ્રથમ પ્રજાસત્તાક દિવસના કાર્યક્રમમાં ઇન્ડોનેશિયાના રાષ્ટ્રપતિ સુકર્ણો પણ મુખ્ય મહેમાન હતા. તમને જણાવી દઈએ કે ભારત અને ઇન્ડોનેશિયાના મૂળ હજારો વર્ષ જૂના સંબંધ સાથે જોડાયેલા છે. આજે ઇન્ડોનેશિયા વિશ્વનો સૌથી વધુ મુસ્લિમ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે. લગભગ 27 કરોડની વસ્તી ધરાવતા ઇન્ડોનેશિયામાં લગભગ 90 ટકા વસ્તી મુસ્લિમ છે. પરંતુ એક સમયે અહીં હિન્દુ અને બૌદ્ધ રાજાઓનો પ્રભાવ હતો. આવી સ્થિતિમાં, એ જાણવું મહત્વપૂર્ણ છે કે હિન્દુ અને બૌદ્ધ પ્રભાવ હેઠળના ઇન્ડોનેશિયામાં ઇસ્લામ કેવી રીતે આવ્યો અને તે વિશ્વનો સૌથી વધુ મુસ્લિમ વસ્તી ધરાવતો દેશ કેવી રીતે બન્યો...

ઇન્ડોનેશિયામાં પહેલા હિન્દુઓ અને બૌદ્ધોનું વર્ચસ્વ હતું

વેપારની દ્રષ્ટિએ ઇન્ડોનેશિયા હંમેશા ખૂબ મહત્વનું રહ્યું છે. બુની અથવા મુની સભ્યતા ઇન્ડોનેશિયાની સૌથી જૂની સભ્યતા છે. પૂર્વે ચોથી સદી સુધીમાં આ સંસ્કૃતિએ નોંધપાત્ર પ્રગતિ કરી હતી. હિન્દુ અને બૌદ્ધ ધર્મના અનુયાયીઓ ઋષિ પરંપરાનું પાલન કરતા હતા. લગભગ બે હજાર વર્ષ સુધી ઇન્ડોનેશિયામાં હિન્દુ અને બૌદ્ધ ધર્મનું વર્ચસ્વ રહ્યું. અહીં હિન્દુ અને બૌદ્ધ ધર્મ પાળનારા રાજાઓ શાસન કરતા હતા. કીર્તનેગર અને ત્રિભુવન જેવા રાજાઓએ પહેલા અહીં શાસન કર્યું હતું. ચીન અને ભારતના ઇન્ડોનેશિયા સાથે વ્યાપારિક સંબંધો હતા. ઇન્ડોનેશિયાના કુદરતી સંસાધનોને કારણે, આ વિસ્તાર હંમેશા વિદેશીઓ માટે પ્રાથમિકતા રહ્યો છે. એટલા માટે વિશ્વના ખૂણે ખૂણેથી અન્ય ધર્મોના લોકો અહીં આવ્યા હતા.

૧૩મી સદીના અંતમાં પૂર્વી જાવામાં હિન્દુ મજાપહિત સામ્રાજ્યનો ઉદય થયો. તેનો નેતા ગજહ માડા હતો. જેની અસરો આજે પણ ઇન્ડોનેશિયામાં જોઈ શકાય છે. આ સમયગાળાને ઇન્ડોનેશિયાનો સુવર્ણકાળ પણ કહેવામાં આવે છે.

ઇસ્લામ વેપાર, તલવાર અને લગ્ન દ્વારા ફેલાયો

માહિતી અનુસાર, આરબ મુસ્લિમ વેપારીઓ 8મી સદીમાં ઇન્ડોનેશિયા પહોંચ્યા હતા. પરંતુ ઇસ્લામનો ફેલાવો ૧૩મી સદીના અંતમાં શરૂ થયો. ઇસ્લામ શરૂઆતમાં અરબી મુસ્લિમ વેપારીઓ દ્વારા અને પછી વિદ્વાનો દ્વારા મિશનરી પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા ફેલાયો. શરૂઆતમાં સ્થાનિક શાસકો દ્વારા ઇસ્લામ અપનાવવામાં આવ્યો અને પછી કેટલાક મોટા પરિવારોએ ઇસ્લામ અપનાવ્યો. અનેક અહેવાલોની તપાસ કરવાથી જાણવા મળે છે કે મિશનરીઓ દક્ષિણ એશિયા (દા.ત. ગુજરાત), દક્ષિણપૂર્વ એશિયા (દા.ત. ચંપા) અને પછી દક્ષિણ અરબી દ્વીપકલ્પ (દા.ત. હદ્રામૌત) માંથી આવ્યા હતા.

૧૩મી સદીમાં, સુમાત્રાના ઉત્તરી કિનારે ઇસ્લામિક રાજ્યોની રચના થવા લાગી. ૧૨૯૨ માં, ચીનથી પરત ફરતી વખતે, માર્કો પોલોએ ઇન્ડોનેશિયામાં મુસ્લિમ શહેરોનો ઉલ્લેખ કર્યો. સુલતાન મલિક અલ-સાલેહ અહીંના પ્રથમ મુસ્લિમ શાસક તરીકે ઓળખાય છે. ૧૩મી સદીના અંત સુધીમાં, ઇસ્લામે ઉત્તરી સુમાત્રામાં પોતાનો આધાર સ્થાપિત કરી લીધો હતો.

વેપારીઓએ સ્થાનિક સ્ત્રીઓ સાથે લગ્ન કર્યા

એવું કહેવાય છે કે સૌ પ્રથમ અહીંના શાસકો અને વેપારીઓએ ઇસ્લામ ધર્મ અપનાવ્યો હતો. હકીકતમાં, મુસ્લિમ વેપારીઓ સ્થાનિક મહિલાઓ સાથે લગ્ન કરતા હતા, કેટલાક મોટા વેપારીઓ તો રાજવી પરિવારોમાં પણ લગ્ન કરતા હતા. જેમ જેમ શાસકો અને તેમના દરબારીઓએ ઇસ્લામ અપનાવ્યો, તેમ તેમ તેમના ગૌણ અધિકારીઓએ પણ તેને અપનાવ્યો. ઇસ્લામનો ફેલાવો ધીમો હોવા છતાં, 15મી સદીમાં મલાક્કા સલ્તનત જેવા ઇસ્લામિક રાજ્યોની લશ્કરી શક્તિ અને દરિયાઈ વેપાર પરના તેમના નિયંત્રણને કારણે તે ઝડપી બન્યો. ઘણી જગ્યાએ એવો પણ ઉલ્લેખ છે કે ઇન્ડોનેશિયામાં કેટલીક જગ્યાએ તલવારની અણીએ ઇસ્લામ લાવવામાં આવ્યો હતો અને લોકોનું ધર્માંતરણ કરવામાં આવ્યું હતું. જોકે, મોટાભાગના વિસ્તારોમાં તે મિશનરીઓ અને વેપાર દ્વારા ફેલાયું.

મુસ્લિમ વેપારીઓ પોતાની સાથે ઇસ્લામ લાવ્યા. વિદેશી મુસ્લિમ આક્રમણકારોએ બંદૂકની અણીએ આ હિન્દુઓનું બળજબરીથી ધર્માંતરણ કરાવ્યું. આજે પણ અહીંની ઇસ્લામિક સંસ્કૃતિ પર હિન્દુ ધર્મનો પ્રભાવ દેખાય છે. લોકો અને સ્થળોના નામ હજુ પણ અરબી અને સંસ્કૃતમાં રાખવામાં આવે છે.

સ્વતંત્રતા પછી, બંધારણીય માર્ગ પસંદ કરવામાં આવ્યો

ઇસ્લામ ઇન્ડોનેશિયામાં સૌથી મોટો ધર્મ છે, 2023 ના સિવિલ રજિસ્ટર ડેટા અનુસાર 87.06% ઇન્ડોનેશિયનો પોતાને મુસ્લિમ તરીકે ઓળખાવે છે. ધર્મ દ્વારા, મોટાભાગના લોકો સુન્ની મુસ્લિમો છે. પ્યુ રિસર્ચ સેન્ટર અનુસાર, 2011 માં, દેશની મુસ્લિમ વસ્તીના 99% સુન્ની મુસ્લિમ હતા, અને બાકીના 1% શિયા મુસ્લિમો હતા, જે મુખ્યત્વે જકાર્તાની આસપાસ કેન્દ્રિત હતા, અને લગભગ 400,000 અહમદી મુસ્લિમો પણ છે. ઇન્ડોનેશિયામાં મુસ્લિમ બહુમતી હોવા છતાં, તે ઇસ્લામિક રાજ્ય નથી પરંતુ બંધારણીય રીતે એક ધર્મનિરપેક્ષ રાજ્ય છે, જ્યાં સરકાર છ સત્તાવાર ધર્મોને માન્યતા આપે છે.

આજે પણ હિન્દુ અને બૌદ્ધ ધર્મના મૂળ મજબૂત છે.

ભારત અને ઇન્ડોનેશિયા વચ્ચેના સંબંધો ખૂબ જૂના છે. આ જ કારણ છે કે ઇન્ડોનેશિયા અને ભારત વચ્ચે સાંસ્કૃતિક સમાનતાઓ જોવા મળે છે. આ ધર્મો અહીંની ભાષા, સંસ્કૃતિ અને પૌરાણિક કથાઓને પણ પ્રભાવિત કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઇન્ડોનેશિયામાં, જો તમે મહાભારત અને રામાયણનો ઉલ્લેખ કરો છો, તો તેઓ કહેશે કે આ આપણા શાસ્ત્રો છે. આ ગ્રંથોના પાત્રો ત્યાંના ઉત્સવો અને ઝાંખીઓ વગેરેમાં કઠપૂતળીના રૂપમાં જોવા મળે છે. બૌદ્ધ અને હિન્દુ ધર્મની ઘણી વાર્તાઓ હજુ પણ અહીંની સંસ્કૃતિનો એક ભાગ છે.