કૃષિમાં તકનીકી પ્રગતિએ ખેડૂતોને પાકની ઉપજ વધારવા અને શાકભાજી ઝડપથી ઉગાડવા માટે નવા ઉકેલો પૂરા પાડ્યા છે. મુખ્ય પગલાં પૈકી એક હોર્મોનલ ઇન્જેક્શનનો ઉપયોગ છે. ખેડૂતો વિવિધ પ્રકારના હોર્મોન્સનો ઉપયોગ કરે છે, જેમાંથી કેટલાક મોટા જથ્થામાં વપરાય છે. ત્યારે ખેડૂતો શાકભાજી ઉગાડવા માટે આ ઇન્જેક્શનનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરે છે અને તેનું શું થાય છે.

હોર્મોનલ ઇન્જેક્શનનો ઉપયોગ કેવી રીતે થાય છે?

ગૈબરલિન: આ હોર્મોન છોડના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે. ખાસ કરીને જ્યારે તેનો વિકાસ દર ધીમો હોય છે, ત્યારે તેની મદદથી શાકભાજીની વૃદ્ધિ ઝડપી થાય છે.

ઓક્સિન્સ: આ હોર્મોન મૂળના વિકાસમાં અને ફળોના કદને વધારવામાં મદદ કરે છે. તેનો ઉપયોગ ખેડૂતો ઝડપથી શાકભાજી ઉગાડવા માટે કરે છે.

સાયટોકીનિન્સ: આ હોર્મોન કોષોના વિભાજનને પ્રોત્સાહન આપે છે અને છોડના વિકાસને વેગ આપે છે.

ઈન્જેક્શન ક્યારે અને કેવી રીતે આપવું તે ખેડૂતોએ ધ્યાનમાં રાખવું પડશે. હોર્મોન્સનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે છોડના પ્રારંભિક વિકાસના તબક્કામાં થાય છે. આ ઉપરાંત વિવિધ શાકભાજીમાં વિવિધ સંવેદનશીલતા હોય છે, તેથી દરેક શાકભાજી માટે હોર્મોન્સનો યોગ્ય ગુણોત્તર અને સમય મહત્વપૂર્ણ છે. પછી ઈન્જેક્શન પછી ખેડૂતોએ હોર્મોનની અસર હકારાત્મક છે કે નહીં તેની ખાતરી કરવા માટે છોડના વિકાસનું નિરીક્ષણ કરવું પડશે.

ઇન્ડિયન એગ્રીકલ્ચરલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (IARI) એ એક અભ્યાસ હાથ ધર્યો હતો જેમાં જાણવા મળ્યું હતું કે હોર્મોનલ ઇન્જેક્શનનો યોગ્ય ઉપયોગ શાકભાજીની ઉપજમાં 30% વધારો કરી શકે છે. આ અભ્યાસથી ખેડૂતોને આ ટેકનોલોજીથી વાકેફ કરવામાં મદદ મળી છે. કૃષિ સંશોધન અને વિકાસ યોજના હેઠળ ભારત સરકારે ખેડૂતો માટે હોર્મોનલ ઈન્જેક્શનના સુરક્ષિત અને અસરકારક ઉપયોગ માટે તાલીમ કાર્યક્રમોનું આયોજન કર્યું છે. આ કાર્યક્રમ ખેડૂતોને માત્ર ટેકનિકલ માહિતી જ નથી પ્રદાન કરે છે, પરંતુ તેમને તંદુરસ્ત કૃષિ પદ્ધતિઓ માટે પણ પ્રેરિત કરે છે. આ હોર્મોન્સનો ઉપયોગ મોટાભાગે ઈન્જેક્શન અથવા સ્પ્રે દ્વારા કરવામાં આવે છે, જેથી છોડ ઝડપથી વિકસી શકે.