બનાવટી દવાઓ પર અંકુશ લગાવવા માટે સરકારે મહત્વનો નિર્ણય કર્યો છે. આજથી 300 જેટલી દવાઓના પેકેજ પર QR કોડ ફરજીયાત થશે. આ દવાઓમાં દુખાવો, તાવ, પ્લેટલેટ્સ, સુગર, ગર્ભનિરોધક દવા, વિટામિન સપ્લિમેન્ટ્સ, થાઇરોઇડ વગેરે માટેની દવાઓનો સમાવેશ થાય છે. બનાવટી દવાઓના વેપારને અંકુશમાં લેવા અને ખરીદનારને સંપૂર્ણ માહિતી આપવા માટે આ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું માનવામાં આવી રહ્યું છે. સરકારે થોડા સમય પહેલા તેનું નોટિફિકેશન બહાર પાડ્યું હતું. આજથી 1 ઓગસ્ટથી આ નિયમ અમલમાં આવશે.

ઉલ્લેખનીય છે કે આ નિયમ લાવવા માટે સરકારે ડ્રગ એન્ડ કોસ્મેટિક્સ એક્ટ, 1940માં સુધારો કર્યો છે. આ અંતર્ગત દવા બનાવતી કંપનીઓ માટે દવાઓ પર QR કોડ લગાવવો ફરજિયાત રહેશે. તેમણે શેડ્યૂલ H2/QR કોડ મૂકવો પડશે. દવાઓ પર જે કોડ લાગુ કરવામાં આવશે, તેમાં સૌથી પહેલા એક યુનિક આઇડેન્ટિફિકેશન કોડ હશે. આમાં કંપનીઓએ દવાનું નામ અને જેનેરિક નામ જણાવવાનું રહેશે. બ્રાન્ડ અને ઉત્પાદકની માહિતી આપવી પડશે. જે બેચમાં તે ચોક્કસ પેકેટ બને છે, તેનો બેચ નંબર પણ આપવાનો રહેશે. મેન્યુફેક્ચરિંગ અને એક્સપાયરી ડેટ આપવાની રહેશે અને લાયસન્સની માહિતી પણ આપવાની રહેશે.

વર્ષ 2011 થી, સરકાર આ સિસ્ટમને લાગુ કરવા માટે પ્રયાસ કરી રહી હતી, પરંતુ ફાર્મા કંપનીઓના વારંવારના ઇનકારને કારણે, આ અંગે કોઈ નક્કર નિર્ણય લઈ શકાયો ન હતો. ફાર્મા કંપનીઓ એ હકીકતને લઈને વધુ ચિંતિત હતી કે વિવિધ સરકારી વિભાગો અલગ-અલગ માર્ગદર્શિકા બહાર પાડશે.

બનાવટી, સબસ્ટાન્ડર્ડ અથવા સબ-સ્ટાન્ડર્ડ API થી બનેલી દવાઓ દર્દીઓને ફાયદો કરતી નથી. DTAB એટલે કે ડ્રગ્સ ટેકનિકલ એડવાઇઝરી બોર્ડે જૂન, 2019માં આ પ્રસ્તાવને મંજૂરી આપી હતી. ઘણા અહેવાલોમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે ભારતમાં બનેલી 20% દવાઓ નકલી છે. સરકારી રિપોર્ટ અનુસાર, 3% દવાઓની ગુણવત્તા નબળી છે.

API નો અર્થ છે સક્રિય ફાર્માસ્યુટિકલ ઘટકો. મધ્યવર્તી, ગોળીઓ, કેપ્સ્યુલ્સ અને સીરપ બનાવવા માટે આ મુખ્ય કાચો માલ છે. કોઈપણ દવાના નિર્માણમાં API મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે અને આ માટે ભારતીય કંપનીઓ મોટાભાગે ચીન પર નિર્ભર છે.

કંપનીઓએ માંગ કરી હતી કે સમગ્ર દેશમાં એક સમાન QR કોડ લાગુ કરવામાં આવે, ત્યારબાદ સેન્ટ્રલ ડ્રગ્સ સ્ટાન્ડર્ડ કંટ્રોલ ઓર્ગેનાઇઝેશને વર્ષ 2019માં આ ડ્રાફ્ટ તૈયાર કર્યો હતો. જે અંતર્ગત એક્ટિવ ફાર્માસ્યુટિકલ ઇન્ગ્રેડિયન્ટ્સ (API) માટે QR કોડ ફરજિયાત બનાવવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું.