ઘણી વખત કોઈની વિરુદ્ધ પુરાવા એકત્રિત કરવા માટે  કેટલીક એવી વસ્તુઓ કરવી પડે છે જે ગેરકાયદેસર હોય છે. જો કોઈ ફોન પર અથવા ખુલ્લેઆમ ધમકી આપી રહ્યું છે અને તે ધમકીને રેકોર્ડ કરવા માંગો છો. પરંતુ જો તમે એવી રીતે રેકોર્ડ કરવા માંગો છો કે તેને ખબર ન પડે તે રીતે આ કામ ગુપ્ત રીતે કરશો.

જો કે આવું કરવું કાયદા દ્વારા ગુનો છે. તેનો અર્થ એ છે કે તેમની પરવાનગી વિના કોઈનો કૉલ અથવા તેને રેકોર્ડ નથી કરી શકતા. જો કોઈ કેસમાં આવું રેકોર્ડિંગ રજૂ કરવામાં આવે તો શું કોર્ટ તેને સાચા પુરાવા તરીકે ગણશે?

ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ

પુરાવાના પ્રકારો અને તેમની સ્વીકૃતિ માટેના નિયમો ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, 1872 માં લખેલા છે. આ કાયદા હેઠળ કાયદાકીય રીતે માન્ય હોય તેવા તમામ પ્રકારના પુરાવા કોર્ટમાં રજૂ કરી શકાય છે. જો કે જ્યારે ગેરકાયદે રેકોર્ડિંગની વાત આવે છે, ત્યારે કેટલીક બાબતો છે જેને ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે.

આ બે વિભાગોને પણ ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર

ભારતીય પુરાવા અધિનિયમની કલમ 65B હેઠળ, ઇલેક્ટ્રોનિક પુરાવા કોર્ટમાં રજૂ કરવા માટે, તે જરૂરી છે કે તે યોગ્ય રીતે એકત્રિત કરવામાં આવ્યા હોય. એટલે કે જો કોઈ રેકોર્ડિંગ કરવામાં આવ્યું હોય, તો તેની સત્યતા કોર્ટમાં સાબિત કરવી પડશે. સરળ ભાષામાં તે દર્શાવવું પડશે કે રેકોર્ડિંગમાં કોઈ છેડછાડ કરવામાં આવી નથી અને તે યોગ્ય પ્રક્રિયા હેઠળ રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યું છે.

તેવી જ રીતે કલમ 71 હેઠળ કોર્ટમાં રજૂ કરાયેલા પુરાવાની સ્વીકાર્યતા નક્કી કરવામાં આવે છે. જો રેકોર્ડિંગ ગેરકાયદેસર રીતે રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યું હોય  તો તેને કોર્ટમાં માન્યતા આપવામાં આવશે નહીં. જો કે કેટલાક કિસ્સાઓમાં કોર્ટ આવા રેકોર્ડિંગને પુરાવા તરીકે માન્યતા પણ આપે છે.

વર્ષ 2023માં  30 ઓગસ્ટના રોજ તેના એક નિર્ણયમાં અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટની લખનૌ બેંચે કહ્યું હતું કે હવે ગેરકાયદેસર ફોન રેકોર્ડિંગ્સ પણ પુરાવા તરીકે કોર્ટમાં રજૂ કરી શકાય છે. જો કે આ કિસ્સામાં તે ગેરકાયદેસર ફોન રેકોર્ડિંગ વિશે હતું, વિઝ્યુઅલ રેકોર્ડિંગ નહીં.