પૂર્વ પીએમ ડો.મનમોહન સિંહનું ગઈકાલે રાત્રે દિલ્હીની એઈમ્સ હોસ્પિટલમાં નિધન થયું હતું. મનમોહન સિંહના નિધન બાદ કેન્દ્ર સરકારે તમામ સરકારી કાર્યક્રમો રદ્દ કરી દીધા છે. સરકારે 7 દિવસનો રાષ્ટ્રીય શોક જાહેર કર્યો છે. ડો. મનમોહન સિંહના અંતિમ સંસ્કાર સંપૂર્ણ રાષ્ટ્રીય સન્માન સાથે કરવામાં આવશે.
પૂર્વ પીએમને ગુરુવારે સાંજે બેહોશ મનમોહન સિંહના હતું. તેઓ લાંબા સમયથી સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહ્યા હતા. આ પહેલા પણ તેમને સ્વાસ્થ્ય સંબંધી કારણોસર ઘણી વખત હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા.
પૂર્વ વડાપ્રધાન ડો.મનમોહન સિંહના નિધન પર કોંગ્રેસે તેના તમામ સત્તાવાર કાર્યક્રમો પણ રદ્દ કયર્િ છે. કોંગ્રેસના સાંસદ કેસી વેણુગોપાલે જણાવ્યું હતું કે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ડો. મનમોહન સિંહના સન્માનમાં સ્થાપ્ના દિવસની ઉજવણી સહિત ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના તમામ સત્તાવાર કાર્યક્રમો આગામી સાત દિવસ માટે રદ કરવામાં આવ્યા છે. આમાં તમામ આંદોલન અને આઉટરીચ કાર્યક્રમોનો સમાવેશ થાય છે. પાર્ટીના કાર્યક્રમો 3 જાન્યુઆરી, 2025 ના રોજ ફરી શરૂ થશે. શોકના આ સમયગાળા દરમિયાન પક્ષનો ધ્વજ અડધી કાઠીએ રાખવામાં આવશે.


મનમોહન સિંહની પાંચ દાયકાની કારકિર્દી
1954: પંજાબ યુનિવર્સિટીમાંથી અર્થશાસ્ત્રમાં માસ્ટર ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી
1957: કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાંથી અર્થશાસ્ત્ર ટ્રિપોસ (ત્રણ વર્ષનો ડિગ્રી પ્રોગ્રામ)
1962: ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટીમાંથી અર્થશાસ્ત્રમાં ડી.ફિલ.
1971: ભારત સરકારના વાણિજ્ય મંત્રાલયમાં આર્થિક સલાહકાર તરીકે જોડાયા
1972: નાણા મંત્રાલયમાં મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર તરીકે નિયુક્ત
1980-82: આયોજન પંચના સભ્ય
1982-1985: ભારતીય રિઝર્વ બેંકના ગવર્નર રહ્યા
1985-87: આયોજન પંચના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે સેવા આપી
1987-90: જીનીવામાં દક્ષિણ કમિશનના સેક્રેટરી જનરલ
1990: આર્થિક બાબતો પર વડા પ્રધાનના સલાહકાર તરીકે નિયુક્ત
1991: યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ કમિશનના અધ્યક્ષ તરીકે નિયુક્ત
1991: આસામમાંથી રાજ્યસભા માટે ચૂંટાયા અને 1995, 2001, 2007 અને 2013માં ફરીથી ચૂંટાયા
1991-96: પીવી નરસિમ્હા રાવ સરકારમાં નાણાં પ્રધાન રહ્યા
1998-2004: રાજ્યસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા રહ્યા
2004-2014: ભારતના વડાપ્રધાન તરીકે સેવા આપી

હજારો જવાબોં સે અચ્છી હૈ મેરી ખામોશી
જ્યારે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ડો. મનમોહન સિંહ એક સફળ અર્થશાસ્ત્રી, નીતિ નિમર્તિા અને રાજકારણી તરીકે પોતાનું નામ બનાવવા માટે વ્યવસ્થાપિત હતા, ત્યારે તેઓ એક મેગાસ્ટાર પણ હતા જેમણે ભારતીય અર્થતંત્રનો ચહેરો બદલી નાખ્યો હતો. એક મહાન વીર જેની બહાદુરીનું સમગ્ર વિશ્વ આદર કરે છે. દેશ તેમને અનેક રીતે યાદ કરશે. તેઓ 10 વર્ષ સુધી પીએમ રહ્યા પરંતુ કહેવાય છે કે વડાપ્રધાન કંઈ બોલતા નથી. તેઓ અર્થશાસ્ત્રી હતા, એટલે જ કદાચ તેઓ નેતાઓની જેમ વકતૃત્વ કળા જાણતા નહોતા, પરંતુ સંસદમાં ઘણી વખત તેમણે પોતાની કાવ્યાત્મક શૈલીથી ભાજપ્ના નેતાઓને હસવા મજબૂર કર્યા હતા. ’માના કી તેરી દીદ કે કાબિલ નહીં હું મૈં
આજે પણ લોકોને એ ઘટના યાદ છે જ્યારે સંસદમાં ભાજપ્ના દિગ્ગજ નેતા સુષ્મા સ્વરાજ અને તેમની વચ્ચે કવિતાની આપ-લે થઈ હતી. બંને નેતાઓએ કવિતા દ્વારા એકબીજાને જવાબ આપ્યો. વાતર્િ 23 માર્ચ 2011ની છે. લોકસભામાં વોટના બદલામાં ચલણી નોટોના મુદ્દા પર ચચર્િ થઈ રહી હતી અને મનમોહન સિંહ વિપક્ષના સવાલોના જવાબ આપી રહ્યા હતા. આ દરમિયાન વિપક્ષના નેતા સુષ્માએ તેમના પર કટાક્ષ કરતા એક શેર કહ્યો હતો કે ’ તુ ઇધર ઉધર કી બાત ન કર, એ બતા કે કરવાં ક્યોં લૂટા, મુજે રહજનો સે ગિલા નહીં, તેરી રહબરી કા સવાલ હૈ’.
તેના જવાબમાં મનમોહન સિંહે કહ્યું હતું - ’માના કી તેરી દીદ કે કાબિલ નહીં હું મૈં ,તૂ મેરા શૌક દેખ, મેરા ઇંતેજાર દેખ’. જ્યારે સુષ્મા સ્વરાજ તરફ કેમેરાનું ધ્યાન કેન્દ્રિત થયું, ત્યારે ભાજપ્ના નેતા હસતા હતા. બેઠક મનમોહન સિંહના આ જવાબ પર શાસક પક્ષે લાંબા સમય સુધી ટેબલ થપથપાવી દીધું, જ્યારે વિપક્ષ મૌન રહ્યા. આવી જ બીજી ઘટના 27 ઓગસ્ટ 2012ની છે જ્યારે સંસદનું સત્ર ચાલી રહ્યું હતું. મનમોહન સરકાર પર કોલ બ્લોક ફાળવણીમાં ભ્રષ્ટાચારનો આરોપ હતો. ત્યારે મનમોહન સિંહે કહ્યું કે કોલસા બ્લોક ફાળવણી અંગે કેગના રિપોર્ટમાં કરવામાં આવેલી ગેરરીતિઓના આરોપો તથ્યો પર આધારિત નથી અને સંપૂર્ણપણે પાયાવિહોણા છે. લોકસભામાં પોતાનું નિવેદન આપ્યા બાદ તેમણે સંસદ ભવન બહાર મીડિયાને પણ નિવેદન આપ્યું હતું. તેમના ’મૌન’ પર તેમને ટોણો મારનારાઓને જવાબ આપતાં, તેમણે આ શેર કહ્યો, હજારો જવાબોં સે અચ્છી હૈ મેરી ખામોશી, ન જાણે કિતને સવાલો કી આબરૂ રક્ખી.’
2013માં પણ કવિતાની શૈલી જોવા મળી હતી
2013માં પણ લોકસભામાં એક કાવ્યાત્મક દ્રશ્ય જોવા મળ્યું હતું જ્યારે મનમોહને કહ્યું હતું કે ’હમે ઉનસે વફા કી ઉમ્મીદ નહિ, જો નહીં જાનતે વફા ક્યા હૈ’ તેના જવાબમાં સુષ્મા સ્વરાજે કહ્યું કે પીએમએ બીજેપીને સંબોધિત કરતી વખતે એક શેર સંભળાવ્યો છે. અને શેરને ક્યારેય ઉધાર પર રાખવામાં આવતો નથી એવી પરંપરા છે એટલે હું આ ઉધાર ચુકવવા માંગુ છું. તેણે તે પણ એક નહીં પરંતુ બે શેર વાંચીને. આ દરમિયાન સ્પીકર મીરા કુમારે કહ્યું કે તે પછી તે મના પર ઉધાર રહેશે . આ વાત સાંભળીને ગૃહમાં બધા હસી પડ્યા.