ઈરાન-ઈઝરાયેલ તણાવ વચ્ચે જેરૂસલેમની ડિફેન્સ સિસ્ટમ બની ચર્ચાનો વિષય : ભારત પાસે પણ છે આવી સમાન બેલિસ્ટિક મિસાઇલ 

ભારત પાસે જમીન-આધારિત, દ્વિ-સ્તરીય બેલેસ્ટિક મિસાઇલ ડિફેન્સ સિસ્ટમ પણ છે, જે ઇઝરાયેલની એરો એરિયલ ડિફેન્સ સિસ્ટમ જેવી છે જેણે શનિવારે ઇરાનના ડ્રોન અને મિસાઇલોને નિષ્ફળ કરવામાં મદદ કરી હતી. ડીઆરડીઓએ 2 નવેમ્બર, 2022ના રોજ ઓડિશાના દરિયાકાંઠે આવેલા એપીજે અબ્દુલ કલામ દ્વીપ પરથી કિલ એલ્ટિટ્યુડ બ્રેકેટ સાથે ફેઝ-2 બેલિસ્ટિક મિસાઇલ ડિફેન્સ ઇન્ટરસેપ્ટર એડી-1 મિસાઇલનું સફળ પ્રથમ ઉડાન-પરીક્ષણ કર્યું હતું. 

ઇરાને શનિવારે રાત્રે ઇઝરાયેલ પર છોડેલી લગભગ તમામ 300 થી વધુ બેલેસ્ટિક મિસાઇલો અને ડ્રોન તેમના લક્ષ્યોને હિટ કરવામાં નિષ્ફળ ગયા, કેમ કે, ઇઝરાયેલ, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ (યુએસ), યુનાઇટેડ કિંગડમ (યુકે) અને 99 ટકા પ્રોજેક્ટાઇલ્સને તોડી પડ્યા હતા, તે ઇઝરાયલ પહોંચે તે પહેલાં જોર્ડને તેમને અટકાવ્યા. માત્ર થોડી જ બેલેસ્ટિક મિસાઈલો ઈઝરાયેલ સુધી પહોંચી, જેમાં કોઈ જાનહાનિ થઈ ન હતી. જ્યારે યુએસ, બ્રિટિશ, જોર્ડનિયન અને ઇઝરાયેલના લડાયક વિમાનોએ પણ યુએસ નેવીની એજિસ મિસાઇલ ડિફેન્સ સિસ્ટમ સાથે આ પ્રોજેક્ટાઇલ્સને અટકાવવામાં ભાગ લીધો હતો, કલાકો સુધી ચાલેલા ઇરાની હુમલાને નિષ્ફળ બનાવવાથી ફરી એકવાર ઇઝરાયેલ અત્યાધુનિક, મલ્ટીલેવાલ મિસાઇલ સંરક્ષણને પ્રકાશિત કર્યું છે. 

ઈરાન દ્વારા શનિવારે રાતોરાત લગભગ 170 ડ્રોન, 30 ક્રુઝ મિસાઈલ અને 120 બેલેસ્ટિક મિસાઈલો ઈઝરાયેલ પર છોડવામાં આવી હતી. બીએમડી સિસ્ટમ પૃથ્વીના વાતાવરણની અંદર (એન્ડો-એટમોસ્ફેરિક ઈન્ટરસેપ્શન) અને તેની બહાર (એક્સો-એટમોસ્ફેરિક ઈન્ટરસેપ્શન) બંને પરમાણુ હથિયારોથી સજ્જ બેલિસ્ટિક મિસાઈલોને ટ્રેક કરવા અને તેનો નાશ કરવા માટે બનાવવામાં આવી છે.

ભારતના બીએમડી પ્રોગ્રામને ફેઝ-1 અને 2  માં વિભાજિત કરવામાં આવ્યો છે, જે પહેલા 3000 કિલોમીટર સુધીની રેન્જ ધરાવતી મિસાઇલોને અટકાવવા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી હતી અને બાદમાં 5000 કિમીથી વધુની રેન્જ ધરાવતી મિસાઇલોને ધ્યાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવી હતી.

તબક્કો-1  હેઠળ, ભારતમાં પૃથ્વી એર ડિફેન્સ વ્હીકલ (પીએડી)/પૃથ્વી ડિફેન્સ વ્હીકલ (પીડીવી) અને અશ્વિન એડવાન્સ્ડ એર ડિફેન્સ (એએડી) ઇન્ટરસેપ્ટર્સનો સમાવેશ કરતી દ્વિ-સ્તરીય બીએમડી સિસ્ટમ છે. પીએડી/પીડીવીએ 50-180 કિમીની વચ્ચેની ઊંચાઈ પર એક્સો-એટમોસ્ફેરિક ઈન્ટરસેપ્શન માટે છે, જ્યારે એએડી 20-40 કિમીની વચ્ચેની ઊંચાઈએ એન્ડો- એટમોસ્ફીયર ઈન્ટરસેપ્શન માટે રચાયેલ છે. આ બંને ઇન્ટરસેપ્ટર્સે ઘણા સફળ પરીક્ષણો કર્યા છે.

તબક્કા-1ના ભાગરૂપે, આવનારા અસ્ત્રોને ટ્રેક કરવા માટે બે સ્વદેશી લાંબા-રેન્જના રડાર પણ તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા. ડિસેમ્બર 2022 ના એક મીડિયા અહેવાલમાં ખુલાસો થયો હતો કે ઉદયપુરમાં એક બીએમડી રડાર સાઇટનું નિર્માણ કરવામાં આવી રહ્યું છે, રાજસ્થાનમાં અલગ અલગ જગ્યાએ ઉપરાંત મધ્ય પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડમાં આવી અન્ય સાઇટ બનાવાય છે. આ સાઇટ્સ સ્વોર્ડફિશ તરીકે ઓળખાતા લાંબા-અંતરના ટ્રેકિંગ રડારને હોસ્ટ કરવા માટે તૈયાર કરવામાં આવી હતી, જે ઇઝરાયેલના ગ્રીન પાઈન રડારનું લેટેસ્ટ વર્ઝન છે. પ્રથમ સાઇટ 2023 ના મધ્યમાં અને બાકીની 2024 માં પૂર્ણ થવાની હતી. બીએમડીના ફેઝ-2 હેઠળ, એડી-1 અને એડી-2 નામની બે મિસાઇલો વિકસાવવામાં આવી રહી છે.