રામપુરની વિશ્વ-પ્રસિદ્ધ રઝા લાઇબ્રેરી માત્ર તેની દુર્લભ હસ્તપ્રતો અને પ્રાચીન પુસ્તકો માટે જાણીતી નથી પરંતુ તેની અંદર એક બીજું અદ્ભુત રહસ્ય પણ છુપાયેલું છે. ત્યાં એક બલ્બ જે છેલ્લા 115 વર્ષથી સતત બળી રહ્યો છે. આ બલ્બ નવાબી યુગના અદ્ભુત ટેકનિકલ પરાક્રમનું પ્રતીક છે, જે આજે પણ એ જ ઉર્જાથી પ્રકાશ ફેલાવી રહ્યો છે. વર્ષ 1905માં પ્રથમ વખત તેને ચાલુ કર્યો હતો.

નવાબ ફૈઝુલ્લાહ ખાનના શાસનકાળ દરમિયાન રઝા પુસ્તકાલયનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. તેનું ઉદ્ઘાટન તત્કાલિન ગવર્નર જનરલ લાટસ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું અને ત્યારથી આ બલ્બ સતત બળી રહ્યો છે. આ બલ્બની વિશેષતા માત્ર તેનું ટકાઉપણું જ નથી પરંતુ તે સમયની વીજળી ઉત્પાદન અને વિતરણ વ્યવસ્થાનું પણ આબેહૂબ ઉદાહરણ છે. તેનો ઉપયોગ નવાબોના મહેલો અને આસપાસના વિસ્તારોમાં વીજળી પહોંચાડવા માટે પણ થતો હતો.

ઈતિહાસકારોના મતે આશ્ચર્યજનક વાત એ છે કે આ બલ્બ આટલા લાંબા સમય સુધી કોઈ પણ અવરોધ વગર કેવી રીતે બળી રહ્યો છે. તેના વિશે ઘણી ધારણાઓ છે. જેમ કે તે સમયના સાધનોની ટકાઉ રચના અને ઓછી વીજ વપરાશની ટેકનોલોજી. કારણ ગમે તે હોય આ બલ્બ રઝા લાઇબ્રેરીના ટેકનિકલ અને ઐતિહાસિક વારસાનો મહત્વનો ભાગ બની ગયો છે.

આ બલ્બ માત્ર એક તકનીકી અજાયબી નથી પણ રામપુરની સમૃદ્ધ નવાબી વારસાનું પ્રતીક પણ છે. નવાબી યુગનું આ પાવર હાઉસ માત્ર વીજળી પુરવઠાનું કેન્દ્ર જ નહોતું, પરંતુ નવાબોની દૂરંદેશી અને આધુનિકતા તરફના તેમના ઝુકાવનું પણ પ્રતિક હતું. નવાબોના યુગની વૈજ્ઞાનિક સમજ, વીજ ઉત્પાદનની વ્યવસ્થા અને તેમની જીવનશૈલીના વિશિષ્ટ પાસાઓનો પરિચય કરાવે છે.