વિશ્વના દરેક ક્ષેત્રમાં આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (એઆઈ)નો ઉપયોગ સતત વધી રહ્યો છે. ભારત સરકારે પણ જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં એઆઈ ક્રાંતિ લાવવાની તૈયારીઓ કરી છે. ઔધોગિક ક્ષેત્રમાં તેનો વ્યાપક ઉપયોગ વધ્યો છે. સામાન્ય માણસનું જીવન સરળ બનાવવા માટે કેન્દ્ર સરકારે ઈન્ડિયા એઆઈ મિશન શ કયુ છે. આરોગ્ય, શિક્ષણ, બેંકિંગ, વીમા, ખેતી, કોર્ટ, રેલ્વે વગેરે જેવી સામાન્ય લોકોની સેવાઓમાં એઆઈ અપનાવવામાં આવશે. આ માટે કેન્દ્ર સરકારે ૧૦,૩૭૧ કરોડ પિયા મંજૂર કર્યા છે, જેમાંથી આ વર્ષે ૫૫૧ કરોડ પિયા ખર્ચ કરવાનો લયાંક છે.
એઆઈ અપનાવવામાં ભારતની ઝડપ જોવા મળી રહી છે. સ્ટેનફોર્ડ એઆઈ ઈન્ડેકસ રિપોર્ટ ૨૦૨૪માં એઆઈ કૌશલ્ય પ્રસરણ અને ગીટહબ એઆઈ પ્રોજેકટમાં ભારત પ્રથમ ક્રમે છે. ઓકસફર્ડ એઆઈ રેડીનેસ ઈન્ડેકસમાં ભારત ૪૦માં ક્રમે છે. નૈસકોમ એઆઈ એડોપ્શન ઈન્ડેકસમાં ભારતે ૪ માંથી ૨.૫ અકં મેળવ્યા છે. આ સ્કોર ભારતમાં એઆઈના નોંધપાત્ર સંભવિત મૂલ્યને દર્શાવે છે. એવો અંદાજ છે કે, ભારત નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૫–૨૬ સુધીમાં ૫૦૦ બિલિયન ડોલરની તકને સ્પર્શી શકે છે.
એઆઈ મોટી સંખ્યામાં નોકરીઓ માટે જોખમી હોવાનું કહેવાય છે, ત્યારે તેણે મશીન લનિગ નિષ્ણાતો અને માહિતી સુરક્ષા વિશ્લેષકો બનવાની તકો પણ લાવી છે. આ માટે સરકાર યુવાનોને તાલીમ પણ આપી રહી છે. ભારતમાં એઆઈ ટેકનોલોજીને વધારવા માટે થઈ રહેલા પ્રયાસોને કારણે કેન્દ્રીય આઈટી મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવનું નામ ટાઈમ મેગેઝિનના ટોપ ૧૦૦ લોકોની યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યું છે.
એઆઈ તમામ ઉંમરના લોકોની શીખવાની રીત બદલી રહ્યું છે. તે ભાષાકીય અવરોધો દૂર કરે છે. સરકારે ૨૦૨૨માં ભાશિની પ્રોજેકટ શ કર્યેા હતો, જેમાં ૪૯૫.૫૧ કરોડ પિયાનું બજેટ નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. તેનો હેતુ ૨૨ અનુસૂચિત ભારતીય ભાષાઓ માટે એઆઈ સંચાલિત અનુવાદ તકનીક વિકસાવવાનો છે.
આ માટે રાષ્ટ્ર્રીય જાહેર ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ વિકસાવવામાં આવ્યું છે. આ ઉપરાંત, એઆઈનો ઉપયોગ પાઠપુસ્તકોને ડિજિટાઇઝ કરવા અને સાહિત્યચોરી શોધવા માટે પણ કરવામાં આવી રહ્યો છે.
સીડેક સાથે મળીને એમઆઈટીવાયએ એઆઈ રિસર્ચ, એનાલિસિસ અને નોલેજ ડિસેમિનેશન પ્લેટફોર્મ (એરાવત) વિકસાવ્યું છે. આ પ્લેટફોર્મની કમ્પ્યુટિંગ ક્ષમતા ૨૦૦ એઆઈ પેટાકલોપ્સ સુધીની છે. તેનો ઉપયોગ સંશોધન પ્રયોગશાળાઓ, વૈજ્ઞાનિક સમુદાય અને એનઆઈસી સહિત સ્ટાર્ટ અપ દ્રારા કરી શકાય છે.
એઆઈની મદદથી ઉત્પાદન વધારવાથી લઈને હવામાનની આગાહી કરવા સુધીનું બધું જ કરી શકાય છે. દૂધ ઉત્પાદનમાં પ્રાણીઓની દેખરેખ રાખવામાં મદદ કરવી. કૃષિ મંત્રાલયે માહિતી સરળતાથી ઉપલબ્ધ કરાવવા માટે ૧૧ ભારતીય ભાષાઓમાં પીએમ કિસાન વિશે  સક્ષમ કિસાન ઈ–મિત્ર બોટ લોન્ચ કર્યેા છે.
કાયદો અને ન્યાય મંત્રાલય  સક્ષમ એસયુવીએએસ (સુપ્રીમ કોર્ટ લીગલ ટ્રાન્સલેશન સોટવેર)નો ઉપયોગ કરી રહ્યું છે. તે પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં ચુકાદાઓને અનુવાદિત કરવામાં મદદ કરે છે. સંસદ પણ એઆઈ ક્રાંતિ સાથે ગતિ જાળવી રહી છે. ડિજિટલ સંસદ એપ્લિકેશન પર એઆઈ કાયદાકીય પ્રક્રિયાઓને સુવ્યવસ્થિત કરવામાં અને પારદર્શિતા વધારવામાં મદદપ સાબિત થઈ રહી છે. તેના દ્રારા સંસદીય કાર્યવાહીના સચોટ લેખનમાં મદદ મળી રહી છે. એઆઈની મદદથી, બેંકો, વીમા કંપનીઓ અને નાણાકીય સંસ્થાઓમાં નાણાં, વાણિય અને ઉધોગ મંત્રાલય દ્રારા લોન માટે છેતરપિંડી શોધવા, ઓડિટ અને ગ્રાહકોનું મૂલ્યાંકન કરવા જેવા ઘણા કાર્યેા શ કરવામાં આવ્યા છે. એઆઈનો ઉપયોગ મુસાફરો માટે રેલવે સેવાઓને વધુ સારી અને સુરક્ષિત બનાવવા માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે. રેલવે ડ્રાઈવરો પર નજર રાખવા માટે એઆઈનો ઉપયોગ પણ શ થવા જઈ રહ્યો છે. સિલિંગ, ઓવરહેડ ઇકિવપમેન્ટ, કેરેજ અને વેગન, મટિરિયલ મેનેજમેન્ટ અને સેટી સંબંધિત બાબતોમાં એઆઈની મદદ લેવામાં આવી રહી છે.
મોટી ડેટા વિશ્લેષણ ક્ષમતાઓને કારણે હેલ્થકેરમાં એઆઈનો ઉપયોગ ઝડપથી વધી રહ્યો છે. એઆઈ દવાઓની શોધને ઝડપી બનાવીને રોગોને વધુ ઝડપથી અને સચોટ રીતે શોધવામાં મદદ કરે છે.
આ પ્રોગ્રામમાં એઆઈ સંબંધિત ૧૧૯ કોર્સનો સમાવેશ થાય છે. અત્યાર સુધીમાં ૧.૨૭ લાખથી વધુ યુવાનોને તાલીમ આપવામાં આવી છે. એઆઈમાં ૧૨૩૬ સરકારી અધિકારીઓ અને ૨૯૨ ટ્રેનર્સને તાલીમ આપવામાં આવી છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય એઆઈમાં પીએચડી અને ઈલેકટ્રોનિકસ સિસ્ટમ ડિઝાઈન અને મેન્યુફેકચરિંગ અને આઈટી સેકટરમાં ઉભરતી ટેકનોલોજીમાં વધારો કરવાનો છે. પ્રથમ તબક્કામાં ૪૬૬ કરોડ પિયા અને બીજા તબક્કામાં ૪૮૧.૯૩ કરોડ પિયા ફાળવવામાં આવ્યા છે.
૩૫ રાયો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં ૫૨ હજાર વિધાર્થીઓએ આ કાર્યક્રમનો લાભ લીધો છે. તે જ સમયે, ૨૫૫૨ શાળાઓના ૨૫૩૬ શિક્ષકોને એઆઈના મૂળભૂત જ્ઞાન વિશે માહિતી આપવામાં આવી છે.
નેશનલ ઈ–ગવર્નન્સ ડિવિઝન અને એમઈએઆઈટીવાયએ એઆઈ પ્રોગ્રામ શ કર્યેા. આ અંતર્ગત ધોરણ ૮ થી ૧૨ સુધીના શાળાના વિધાર્થીઓને એઆઈ ટેકનોલોજી અને સામાજિક કૌશલ્ય પ્રદાન કરવામાં આવશે.
ઈન્ડિયા એઆઈ મિશન હેઠળ દેશના ટાયર ૨–૩ શહેરોમાં ડેટા અને એઆઈ લેબ, ડેટા અને એઆઈ સેન્ટર બનાવવામાં આવશે. અહીં નોટેશન, ડેટા કિલનિંગ, ડેટા એનાલિટિકસ જેવા કોર્સ શ કરી શકાય છે