કેન્દ્ર સરકાર દેશમાં 'યુનિવર્સલ પેન્શન સ્કીમ' રજૂ કરવાની તૈયારી કરી રહી છે અને તે લાગુ થયા બાદ જે લોકો અત્યાર સુધી તેનો લાભ મેળવી શક્યા નથી તેઓ પેન્શનના દાયરામાં આવશે. નવી યુનિવર્સલ પેન્શન યોજના રજૂ કરવા પાછળ સરકારનો હેતુ અસંગઠિત ક્ષેત્રમાં બાંધકામ ક્ષેત્રમાં કામ કરતા કામદારો અને ગિગ કામદારોને પેન્શનના દાયરામાં લાવવાનો છે. રિપોર્ટ અનુસાર, તેના પ્રસ્તાવ દસ્તાવેજ તૈયાર કરવાનું કામ પણ શરૂ કરી દેવામાં આવ્યું છે.

જો અહેવાલો પર વિશ્વાસ કરવામાં આવે તો, સરકાર તેના પર ગંભીરતાથી વિચાર કરી રહી છે અને શ્રમ મંત્રાલયે તેના પ્રસ્તાવ દસ્તાવેજો તૈયાર કરવાનું કામ શરૂ કરી દીધું છે. આ નવી યોજનામાં, સરકાર અનેક પ્રકારની યોજનાઓનો સમાવેશ કરીને એક સાર્વત્રિક પેન્શન યોજના બનાવી શકે છે. સૌથી મોટી વાત એ છે કે યુનિવર્સલ પેન્શન સ્કીમ રજૂ કરવા પાછળ સરકારનો ઉદ્દેશ્ય ફક્ત બધા પગારદાર કર્મચારીઓને જ નહીં પરંતુ સ્વ-રોજગાર ધરાવતા લોકોને પણ પેન્શનના દાયરામાં લાવવાનો છે. દરખાસ્ત દસ્તાવેજ તૈયાર થયા પછી, હિસ્સેદારો પાસેથી સૂચનો મંગાવવામાં આવશે.

હાલમાં, અસંગઠિત ક્ષેત્રને પેન્શન સુવિધાઓનો લાભ આપવા માટે સરકાર દ્વારા વિવિધ પેન્શન યોજનાઓ ચલાવવામાં આવી રહી છે. આમાં અટલ પેન્શન યોજના (એપીવાય યોજના)નો સમાવેશ થાય છે, જેમાં રોકાણ કરનાર વ્યક્તિને 60 વર્ષની ઉંમર પછી ગેરંટીકૃત પેન્શનનો લાભ મળે છે. આ ઉપરાંત, પીએમ શ્રમ યોગી માનધન એટલે કે પીએમ-એસવાયએમ યોજના ચલાવવામાં આવી રહી છે, જે ખાસ કરીને શેરી વિક્રેતાઓ તેમજ ઘરેલું કર્મચારીઓને લાભ આપવાના ઉદ્દેશ્યથી શરૂ કરવામાં આવી હતી, જેમાં 60 વર્ષની ઉંમર પછી નિયમિત આવકની ખાતરી આપવામાં આવે છે.

હવે સૌથી મોટો પ્રશ્ન એ છે કે શું સરકારના યોગદાનને પણ યુનિવર્સલ પેન્શન સ્કીમમાં સામેલ કરવામાં આવશે? હાલમાં તેની પ્રક્રિયા પ્રારંભિક તબક્કામાં છે અને તેનાથી સંબંધિત વધુ વિગતો આવવામાં સમય લાગશે. અહેવાલો અનુસાર, યુપીએસ એક સ્વૈચ્છિક પેન્શન યોજના હશે અને સરકાર તેમાં કોઈ યોગદાન આપશે નહીં. હાલમાં, કર્મચારીઓ અને નોકરીદાતાઓ બંને કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ સંગઠન એટલે કે ઇપીએફઓ હેઠળ ચલાવવામાં આવતી યોજનાઓમાં ફાળો આપે છે.

યુપીએસ એનપીએસનું સ્થાન લેશે નહીં

સરકાર દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવી રહેલી યુનિવર્સલ પેન્શન સ્કીમ પર ચર્ચાઓ વચ્ચે, એવા પ્રશ્નો પણ ઉભા થવા લાગ્યા છે કે તે નવી પેન્શન સ્કીમ (એનપીએસ) નું સ્થાન લેશે. આ નવી પેન્શન સ્કીમ હાલમાં લાગુ કરાયેલી રાષ્ટ્રીય પેન્શન સ્કીમ પર કોઈ અસર કરશે નહીં અને ન તો તેને તેની સાથે મર્જ કરવામાં આવશે.

આ દેશોમાં ચાલી રહી છે યુનિવર્સલ પેન્શન યોજના

યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, કેનેડા, રશિયા, ચીન અને મોટાભાગના યુરોપિયન દેશો સહિત ઘણા વિકસિત દેશોમાં પહેલાથી જ સોશિયલ સિક્યોરીટી સીસ્ટમ ચાલુ છે જે પેન્શન, આરોગ્ય સેવાઓ અને બેરોજગારી લાભોને આવરી લે છે. ડેનમાર્ક, સ્વીડન, નોર્વે, નેધરલેન્ડ અને ન્યુઝીલેન્ડ જેવા દેશો પહેલાથી જ તેમની વૃદ્ધ વસ્તીની નાણાકીય સુરક્ષા માટે યુનિવર્સલ પેન્શન યોજના ચલાવી રહ્યા છે.

આ યોજનાનો લાભ કોને મળશે?

આ યોજનાનો લાભ ખાસ કરીને અસંગઠિત ક્ષેત્રના મજૂર, નાના વેપારીઓ, સ્વરોજગાર અને અન્ય નાગરિકોને મળશે. આમાં 18 વર્ષ કે તેથી વધુ ઉંમરના તે લોકો ભાગ લઈ શકશે, જેઓ 60 વર્ષ પછી પેન્શનનો લાભ મેળવવા ઈચ્છે છે. કેન્દ્ર સરકાર રાજ્યોને તેમની પેન્શન યોજનાઓને આ યોજનામાં મર્જ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત પણ કરી શકે છે.