​​​​​​​ભારતીય મૂળના અમેરિકન અવકાશયાત્રી સુનિતા વિલિયમ્સ અને તેમના સાથીદાર બૂચ વિલમોર છેલ્લા 50 દિવસથી અવકાશમાં અટવાયેલા છે. બંને અવકાશયાત્રીઓ 5 જૂન, 2024 ના રોજ બોઇંગના સ્ટારલાઇનર અવકાશયાનમાં ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન (ISS) માટે રવાના થયા હતા. તેમનું મિશન માત્ર 10 દિવસનું હતું પરંતુ સ્પેસક્રાફ્ટમાં ટેક્નિકલ ખામીના કારણે તેમના પરત ફરવામાં મુશ્કેલી આવી રહી છે.

હવે અહેવાલો બહાર આવ્યા છે કે સુનિતા વિલિયમ્સ અને વિલ્મોર બાહ્ય અવકાશમાં ગુરુત્વાકર્ષણના અભાવને કારણે સ્નાયુઓ અને હાડકાની ઘનતા ગુમાવવાનું જોખમ ધરાવે છે. આ સ્થિતિને ઓસ્ટીયોપોરોસીસ કહેવામાં આવે છે. તેનાથી કઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે?

અવકાશયાત્રીઓને સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે

આરોગ્ય નિષ્ણાતોના મતે, સ્નાયુના જથ્થામાં ઘટાડો (સારકોપેનિયા) અને હાડકાની ઘનતા (ઓસ્ટીયોપોરોસિસ)ની ખોટ અવકાશ અને પૃથ્વી બંને પર શરીર પર અસર કરી શકે છે. પૃથ્વી પર, સાર્કોપેનિયા તાકાત  સંતુલન અને ગતિશીલતા ઘટાડે છે. જેના કારણે અચાનક પડી જવા અને ફ્રેક્ચર થવાનું જોખમ વધી જાય છે.

તે જ સમયે ઑસ્ટિયોપોરોસિસને કારણે હાડકાં નબળા પડી જાય છે અને તૂટવાનું જોખમ વધારે છે. આ બંને સ્થિતિમાં ટકી રહેવામાં ઘણી મુશ્કેલીઓ આવી શકે છે. આ કારણે વ્યક્તિને જીવનમાં ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે.

અવકાશમાં કઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે?

ડોકટરોના મતે  અવકાશમાં ગુરુત્વાકર્ષણના અભાવને કારણે, અવકાશયાત્રીઓના સ્નાયુઓ ખૂબ જ ઝડપથી નબળા પડે છે. કારણકે તેઓ પૃથ્વી કરતાં ખનિજો, ખાસ કરીને કેલ્શિયમ ગુમાવે છે. જેના કારણે હાડકાની ઘનતા અને સ્નાયુઓની મજબૂતાઈ ઓછી થાય છે. આ સમસ્યાને કારણે જ્યારે અવકાશયાત્રીઓ પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણ પર પાછા ફરે છે, ત્યારે તેમને ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે.

તે સ્નાયુઓને પણ અસર કરે છે

અવકાશમાં ગુરુત્વાકર્ષણના અભાવને કારણે  સુનિતા વિલિયમ્સ અને બુશ વિલ્મોર પણ સ્નાયુઓ અને હાડકાંમાં ઘનતાની ખોટ અનુભવી શકે છે. જે ઑસ્ટિયોપોરોસિસ તરીકે ઓળખાતી સ્થિતિ છે. ISS પર વ્યાયામ કરવામાં આવે તો આ જોખમની અસરોને ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.

શું કરવું જોઈએ?

આરોગ્ય નિષ્ણાતોના મતે નિયમિત કસરત અને પર્યાપ્ત પોષણ પૃથ્વી અને અવકાશ બંનેમાં મહત્વપૂર્ણ છે. પૃથ્વી પર વજન વધારવાની પ્રવૃત્તિઓ સાથે પ્રોટીન અને કેલ્શિયમથી ભરપૂર આહાર આ અસરોને ઘટાડી શકે છે. જો યોગ્ય કસરત કરી શકાય અને યોગ્ય આહાર આપવામાં આવે તો આ સમસ્યાથી બચી શકાય છે.