ભારતના અને એશિયાના સૌથી ધનિક વ્યક્તિ મુકેશ અંબાણીની માલિકીની રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ લિમિટેડની એક સહયોગી કંપનીને દંડ થઇ શકે છે. આ કંપની બેટરી સેલ પ્લાન્ટ નથી સ્થાપી શકી. આ પ્લાન્ટ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના આયાત ઘટાડવાના અભિયાનનો એક ભાગ હતો. આ દાવો બ્લૂમબર્ગના એક રિપોર્ટમાં સૂત્રોના હવાલાથી કરવામાં આવ્યો છે. રિલાયન્સ ન્યૂ એનર્જી લિમિટેડે 2022 માં બેટરી સેલ બનાવવા માટેની સરકારી યોજનામાં બિડ જીતી હતી. આ યોજના સ્થાનિક ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે હતી. સમયમર્યાદા પૂરી કરવામાં નિષ્ફળતાના પરિણામે કંપનીને 1.25 અબજ રૂપિયા સુધીનો દંડ થઈ શકે છે.

વડાપ્રધાન મેન્યુફેક્ચરિંગ સેક્ટરને દેશના જીડીપીના 25 ટકા સુધી લઈ જવા માંગે છે પરંતુ સરકારના તમામ પ્રયાસો છતાં આ નથી થઈ રહ્યું. 2014માં જીડીપીમાં આ ક્ષેત્રનો હિસ્સો 15 ટકા હતો, જે 2023માં ઘટીને 13 ટકા થવાની ધારણા હતી. રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ અને ભારે ઉદ્યોગ મંત્રાલયે આ સંદર્ભમાં કોઈ પ્રતિભાવ આપ્યો ન હતો. ઉત્પાદકોને પ્રોડક્શન લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ (પીએલઆઈ) યોજના હેઠળ સબસિડી મળે છે. આ યોજના સ્માર્ટફોનના સ્થાનિક ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવામાં ઘણી સફળ રહી છે પરંતુ તેની સફળતા બધા ક્ષેત્રોમાં સમાન નથી રહી.

રિલાયન્સ ન્યૂ એનર્જી સાથે રાજેશ એક્સપોર્ટ્સ અને ઓલા ઇલેક્ટ્રિક મોબિલિટી લિમિટેડના એક યુનિટે પણ 2022 માં બેટરી સેલ પ્લાન્ટ બનાવવા માટે બિડ જીતી હતી. જે દેશ દ્વારા ઇલેક્ટ્રિક વાહનો માટે આયાત પરની નિર્ભરતા ઘટાડવાના પ્રયાસનો એક ભાગ હતો. આ સરકારના પીએલઆઈ કાર્યક્રમ હેઠળ આવતું હતું. આ પ્રોજેક્ટ માટે ૧૮૧ અબજ રૂપિયાની સબસિડી રાખવામાં આવી હતી. તે 30 ગીગાવોટ-કલાકની ક્ષમતા સાથે અદ્યતન રસાયણશાસ્ત્ર સેલ બેટરી સ્ટોરેજ બનાવવા માટે હતી. કંપનીઓને પ્રોજેક્ટ લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કરવા પર આ સબસિડી મળવાની હતી.

કરારના બે વર્ષની અંદર કંપનીઓએ લઘુત્તમ પ્રતિબદ્ધ ક્ષમતા અને 25 ટકા મિનીમમ કમિટેડ કેપેસીટી પ્રાપ્ત કરવાની હતી. પાંચ વર્ષમાં તેને વધારીને 50 ટકા કરવાનું હતું પરંતુ રિલાયન્સ ન્યૂ એનર્જી તેમજ રાજેશ એક્સપોર્ટ્સ આ લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવામાં નિષ્ફળ ગયા. જો કે ભાવિશ અગ્રવાલની ઓલા સેલ ટેક્નોલોજીસ પ્રાઇવેટ લિમિટેડે આ પીએલઆઈ કાર્યક્રમ હેઠળ તેની પ્રતિબદ્ધતાઓ પર પ્રગતિ કરી રહી છે. ઓલા ઇલેક્ટ્રિકના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું કે કંપનીએ ગયા વર્ષે માર્ચમાં ટ્રાયલ ઉત્પાદન શરૂ કર્યું હતું. એપ્રિલથી જૂન ક્વાર્ટરમાં લિથિયમ-આયન સેલનું વ્યાપારી ઉત્પાદન શરૂ કરવાની યોજના છે. તેમણે કહ્યું કે અમે નિર્ધારિત સમયમર્યાદા પૂરી કરવા માટે યોગ્ય માર્ગ પર છીએ.

સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, રિલાયન્સના યુનિટે ગ્રીન હાઇડ્રોજન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. આ ઇંધણ કાર્બન-મુક્ત ભવિષ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. કંપનીની પ્રાથમિકતાઓમાં ફેરફારના ભાગ રૂપે આ કરવામાં આવ્યું છે. કંપનીઓએ સ્થાનિક સ્તરે લિથિયમ-આયન કોષોના ઉત્પાદન માટે જરૂરી ટેકનોલોજીને હજુ સુધી અંતિમ સ્વરૂપ નથી આપ્યું. રિલાયન્સ ન્યૂ એનર્જીએ 2021 માં સોડિયમ-આયન સેલ ઉત્પાદક ફેરાડિયન અને 2022 માં નેધરલેન્ડ સ્થિત લિથિયમ વર્ક્સને હસ્તગત કર્યું હતું. આમાં ચીનમાં તેની ઉત્પાદન સુવિધાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે પરંતુ આ નાના રોકાણો હતા.

નિષ્ણાતો કહે છે કે ગયા વર્ષે સેલ મેન્યુફેક્ચરિંગમાં રોકાણ કરવું ખૂબ જોખમી હતું. વૈશ્વિક સ્તરે ઘણી અનિશ્ચિતતા હતી. લિથિયમ-આયન બેટરી પ્લાન્ટ બનાવવા માટે જરૂરી મૂડી રોકાણ ખૂબ ઊંચું છે, જે પ્રતિ ગીગાવોટ-કલાક 60 થી 80 ડોલર મિલિયન સુધીનું છે. વધુમાં, વૈશ્વિક સ્તરે લિથિયમ-આયન ફોસ્ફેટ (એલએફપી) બેટરીના ભાવમાં ઘટાડો થયો છે. આના કારણે સેલની આયાત પહેલા કરતા સસ્તી થઈ ગઈ છે. આનાથી સ્થાનિક માંગ અંગે અનિશ્ચિતતા ઊભી થઈ છે અને ભારતમાં રોકાણની ગતિ ધીમી પડી છે