​​​​​​​ફેફસાંનું કેન્સર નામ સાંભળતાં જ મનમાં પહેલું કારણ આવે છે તે છે ધૂમ્રપાન. ધૂમ્રપાનથી કેન્સરનું જોખમ વધે છે એ વાત આપણે ઘણી વાર કહીએ છીએ પરંતુ તાજેતરમાં જ મેડિકલ જર્નલ 'ધ લેન્સેટ'માં પ્રકાશિત થયેલો અભ્યાસ બિલકુલ ઊલટું કહી રહ્યો છે.

આ અભ્યાસ અનુસાર  ભારતમાં ફેફસાના કેન્સરના 50 ટકા દર્દીઓ નોન-સ્મોકર છે એટલે કે તેઓ ધૂમ્રપાન કરતા નથી. આ અભ્યાસ પરથી સ્પષ્ટ થઈ રહ્યું છે કે ફેફસાના કેન્સરને રોકવા માટે માત્ર તમાકુના સેવનથી દૂર રહેવું પૂરતું નથી પરંતુ તેના અન્ય જોખમી પરિબળોને પણ ગંભીરતાથી ધ્યાનમાં લેવાની જરૂર છે.

ફેફસાના કેન્સર માટેના અન્ય જોખમી પરિબળોમાં પ્રદૂષણ, આનુવંશિકતા, હાનિકારક રસાયણો અને નિષ્ક્રિય ધૂમ્રપાનનો સમાવેશ થાય છે. તેથી ફેફસાના કેન્સરના જોખમને ટાળવા માટે તેના કારણોને ઊંડાણપૂર્વક સમજવું અને તેની સામે લડવા માટે પગલાં લેવા જરૂરી છે.

ફેફસાના કેન્સર માટે અન્ય જોખમી પરિબળો

વાયુ પ્રદૂષણ

વાયુ પ્રદૂષણ ભારત માટે ખૂબ જ ગંભીર સમસ્યા છે. દર વર્ષે શિયાળાની ઋતુમાં પ્રદૂષણ ખતરનાક સ્તરે પહોંચવાના અહેવાલો આવવા લાગે છે. પ્રદુષણની સમસ્યા શહેરી વિસ્તારોમાં વધુ જોવા મળે છે. હવામાં હાજર પીએમ 2.5 ફેફસાના પેશીઓને ઊંડું નુકસાન પહોંચાડે છે. જેના કારણે કોષોમાં બળતરા અથવા ફેરફારો થાય છે.  જે ફેફસાના કેન્સર તરફ દોરી શકે છે. તેથી વાયુ પ્રદૂષણ ઘટાડવા અને ટાળવા પર ધ્યાન આપવું જરૂરી છે.

ધૂમ્રપાન ન કરનારાઓમાં ફેફસાનું કેન્સર

ટીબી

ટ્યુબરક્યુલોસિસ એટલે કે ટીબી ફેફસામાં થતો એક ખૂબ જ ગંભીર રોગ છે, જેને શરૂઆતમાં લોકો નાની ઉધરસ સમજીને અવગણના કરે છે. ભારતમાં ટીબીના કેસ પણ ખૂબ વધારે છે. જે પાછળથી ફેફસાના કેન્સર તરફ દોરી શકે છે. તેથી  ટીબીની વહેલી અને સારી સારવાર મેળવવી ખૂબ જ જરૂરી છે.

હાનિકારક રસાયણો

ભારતમાં ઘણા લોકો તેમના વ્યવસાયને કારણે દરરોજ કેટલાક હાનિકારક રસાયણોથી ભરેલી હવામાં કામ કરે છે. આર્સેનિક, એસ્બેસ્ટોસ, ક્રોમિયમ, કેડમિયમ અને કોલસાના કણો કોલસાની ખાણકામ, લાકડાનું કામ, બાંધકામ વગેરે જેવા ક્ષેત્રોમાં હવામાં મોટી માત્રામાં હાજર હોય છે. જેના કારણે તે સ્થળોએ કામ કરતા કારીગરોને ફેફસાના કેન્સરનું જોખમ રહેલું છે.

નિષ્ક્રિય ધૂમ્રપાન

માત્ર ધૂમ્રપાન ફેફસાં માટે હાનિકારક નથી પરંતુ કોઈ અન્ય વ્યક્તિ દ્વારા છોડવામાં આવતો ધુમાડો પણ ફેફસાં માટે હાનિકારક છે. આને પેસિવ સ્મોકિંગ અથવા સેકન્ડ હેન્ડ સ્મોક કહેવામાં આવે છે. ભારતમાં ઘણા લોકો નિષ્ક્રિય ધૂમ્રપાન પણ કરે છે. જેના કારણે કેન્સરનું જોખમ વધી જાય છે. તેથી આનાથી પણ બચવું જરૂરી છે.

જીનેટિક્સ

કેટલાક લોકોને તેમના આનુવંશિકતાને કારણે કેન્સરનું જોખમ પણ વધી જાય છે. ફેફસાંનું કેન્સર લોકોને સરળતાથી તેનો શિકાર બનાવે છે. જો પરિવારમાં કોઈને પહેલા અથવા કોઈ આનુવંશિક પરિવર્તનને કારણે કેન્સર થયું હોય.

ભારતમાં  ફેફસાના કેન્સરના કેસ પશ્ચિમી દેશો કરતાં 10 વર્ષ વહેલા દેખાય છે. એટલે કે અહીં ફેફસાના કેન્સરના દર્દીઓ તુલનાત્મક રીતે નાની વયના છે. આવી સ્થિતિમાં  લોકોને ફેફસાના કેન્સર વિશે જાગૃત કરવામાં આવે, તેના લક્ષણો વિશે માહિતી આપવામાં આવે, લોકોને ફેફસાને લગતી બીમારીઓ વિશે જાગૃત કરવામાં આવે અને ફેફસાના કેન્સરની સારી સારવાર માટે સુવિધાઓ પૂરી પાડવામાં આવે તે જરૂરી છે .